Þjóðlíf - 01.10.1988, Page 67

VIÐSKIPTI OG FJÁRMÁL
verslunarstjóra Guðmundssonar( sjá Þjóðlíf
9.tbl) og trúlofaðist henni 1883 er hann var
um tvítugt en hún 17 vetra. Thor hætti hjá
Brydeverslun á Borðeyri 1884 og hóf störf
við verslun í Borgarnesi. Frá unga aldri var
hann staðráðinn í að verða grósseri, og ekk-
ert gat stöðvað framgang þess. Margir höfðu
trú á hinum unga kappgjarna manni, sem
lært hafði íslesku og ensku af sjálfum sér auk
móðurmálsins og þýsku. Meðal þeirra sem
kynntust Thor unglingi var Williard Fiske
prófessor og íslandsvinur. Þeir skrifuðust á í
mörg ár.
Thor tók sér far með skipi til Bergen 1884,
því hann vildi læra meira og betur áður en
hann festi ráð sitt á íslandi. Hin forna Hansa-
borg Bergen var viðkomustaður um hríð;
hann vann á skrifstofu hjá Johan Lange sem
átti tvö skip í íslandssiglingum. Thor deymdi
um að komast á skóla og hann gældi einnig
við þá hugmynd að fara til Ameríku eins og
svo margir ungir íslendingar í þann tíð. En
atvikin höguðu því svo til að hann tók við
verslunarstjórn fyrir Lange í Borgarnesi
1886, en þá var hann 23 ára gamall. Sama ár
var haldið brúðkaup þeirra Thors og Mar-
grétar Þorbjargar að heimili þeirra Sveins á
Búðum og Kristínar Siemsen, er þá bjuggu á
Akranesi, en Margrét hafði verið þar til
heimilis að miklu leyti. Næstu tíu árin var
Thor verslunarstjóri Langes í Borgarnesi en
kom jafnframt undir sig fótunum með bú-
rekstri og annarri athafnasemi.
Um það leyti sem hann hætti verslunar-
stjórn átti hann nokkur fjárbú — alls um 1000
fjár, sem þótti mikið í þá daga. Þau seldu
eignir sínar í Borgarfirði og fluttu búferlum
til Akraness 1894 og hóf Thor þar umfangs-
mikinn atvinnurekstur; verslun, þilskipaút-
gerð og inn— og útflutning í stærra mæli en
áður hafði þekkst. Haustið 1897 varð Thor
fyrir áfalli. Hann hafði í samráði við verslun-
arfélaga sína í Englandi keypt fé 4000 alls og
Kveldúifshöfði við Skúlagötu og Vatnsstíg, þar sem byggingar Kveldúlfs stóðu.
átti að hafa fjársafnið tilbúið á tilteknum
degi. Hluta þess var þegar slátrað, en þegar
skipið kom ekki á umræddum degi, var um
3000 fjár haldið í heilan mánuð við rýran
kost. Rýrnaði það svo að mun lægra verð
fékkst fyrir það ytra en ella hefði verið og
verslun Thors tapaði verulegum fjármunum.
Veturinn 1897 fór hann utan sem oftar til að
biðja um lán fyrir vörum og segir í bréfi til
konu sinnar að hann vonist eftir sem áður
eftir því að verða efnahagslega sjálfstæðari,
„svo að maður geti losnað við þessa drepandi
auðmýkt að biðja um lán sí og æ“.
Eftir að hafa tapað á sölu landbúnaðar-
afurða 1897 ákvað Thor að kaupa fisk og
selja ytra næsta ár, en svipað var uppi á ten-
ingnum; mikið tap á útflutningnum. Jafn-
framt Akraneshöndluninni stundaði hann
lausaverslun víða um land og var illa séður
meðal danskra íslandskaupmanna. Upp úr
1896 komu breskir botnvörpungar í hrönn-
um til fiskveiða í Faxaflóa og gerðu usla á
hefðbundnum fiskimiðum Akurnesinga.
Skúturnar stóðust ekki samkeppnina. Ut-
gerð Thors fór einnig illa út úr skipströndum
og 1899 var bú hans allt tekið til gjaldþrota-
skipta.
Um hríð vann Thor fyrir „Vídalínsútgerð-
ina“ sem sett var á laggirnar með sex togur-
um. Úgerðin bar miklum stórhug vitni en
ekki að sama skapi fyrirhyggju. Sjálfur var
Thor einungis tímabundið starfsmaður þess-
arar útgerðar á Akranesi. Hann yfirgaf
Akranes haustið 1899 efnalaus maður og
vonsvikinn eftir fimm ára sjálfstæðan at-
vinnurekstur. Veturinn 1899—1900 bjó Thor
í Hafnarfirði við þröngan kost, en þá voru
börnin orðin sjö talsins. Til að drýgja tekj-
urnar héldu þau kostgangara frá Flensborg-
arskóla og Thor réri til skarkolaveiða með
sonum sínum ungum. Þeir smíðuðu sjókassa
og geymdu kolann lifandi og fluttu til
Reykjavíkur og seldu í millilandaskip. Þá
reið Thor net og smíðaði ýmsa smáhluti. En
þetta nægði ekki til að afla matar fyrir heim-
ilið; bækur og húsmunir voru veðsettir og
þar fram eftir götum. Þá bjuggu Thorsarar
við kröpp kjör. Thor Jensen var gjaldþrota
og atvinnulaus 36 ára gamall.
í stríði við milliliðina
Thor sat ekki lengi auðum höndum og
með ævintýralegri áræðni stofnaði hann að
nýju verslun, Godthaabsverslunina í
Reykjavík og verslaði til að byrja með aðal-
lega með byggingavörur og útgerðarvörur.
Hann átti þá löngum í stríði við dönsku
kaupmennina, sem gerðu hvað þeir máttu til
að spilla um fyrir honum. „Stefna mín í versl-
unarmálum var í aðaldráttum sú, að fá dreg-
ið úr áhrifum hinna dönsku kaupmanna og
milliliða, svo að þau hyrfu alveg með tíman-
um“, segir hann í minningum sínum. Skip
hans sigldu t.d. beint á markað til suður-
landa með fiskinn á markað, en yfirleitt sáu
danskir og breskir kaupmenn um flutninginn
á afurðunum þangað. Umsvifin jukust hratt
á fyrstu árum aldarinnar og Thor lagði í ýms-
ar tilraunir. Hann keypti t.d. landið Bráð-
ræði í Reykjavík og hóf þar mikinn búskap.
Hann byggði upp verslunarhús sín í miðbæ
Reykjavíkur og hóf að byggja stærsta íbúðar-
hús á íslandi - við Fríkirkjuveginn. í Gerðum
hafði hann útibú og hann keypti víða lendur
og átti um skemmri eða lengri tíma. Þá
byggði hann og íshúsið Isbjörninn. í útgerð-
inni reyndi hann að afla fanga víða eins og
t.d. á Norðurfirði á Ströndum en brátt varð
þetta allt of smátt — togaraútgerð varð heill-
andi viðfangsefni.
67