Frjáls verslun - 01.01.2012, Blaðsíða 6

6 FRJÁLS VERSLUN 1. TBL. 2012
Smelltu þér á rafræna ársskýrslu Marel á netinu
og kynntu þér glæsilega afkomu félagsins með
nýjum og ferskum hætti.
www.marel.com/annualreport2011
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/S
ÍA
–
1
2
-0
3
2
2

leIðArI
Þ
egar verðtryggingin var sett á árið 1979 urðu
talsverðar umræður um það að best væri að
verðtryggja bæði laun og lán. Það yrði til þess
að enginn græddi á verðbólgunni, þar með
vildi enginn hafa verðbólgu og stjórn efnahagsmála
tæki mið af því. Tveimur árum seinna, þegar stjórn
Gunnars Thoroddsen var við völd, fór verðbólgan yfir
100% og mældist meira að segja um tíma 150%. Á
þessum árum urðu þúsundir manna gjaldþrota án þess
að fá neina leiðréttingu.
Það varð síðan forsíðufrétt þegar verðbólgan fór
niður í 50% og um þetta var rætt í marga daga. Þeir
sem ekki vilja afnema verðtryggingu lána eða setja
neitt hámark á það hvað vísitalan getur hækkað í
lána samningum segja ætíð að verðtryggingin sé ekki
vandinn heldur verðbólgan. Þar með finnst þeim þeir
hafa kveðið niður allar rökræður um verðtrygginguna
og háan fjármagnskostnað. Bókstafstrúarmenn bæta
svo við: „Þér var nær að taka verðtryggt lán, vissirðu
ekki hvað þú varst að skrifa undir?“ Svona einfalt er
þetta ekki, ef allrar sanngirni er gætt.
Verðtryggingin er í mikilli verðbólgu sami vandinn
fyrir skuldara og verðbólgan var fyrir sparifjáreigendur
fyrir tíma verðtryggingarinnar. Þá voru það lántak end­
ur sem högnuðust þegar verðbólgan át upp lánin á
skömmum tíma. Verðtryggð lán hafa hækkað um 37%
frá ársbyrjun 2008 og taki menn eftir því að laun hafa
hækkað um 26% á sama tíma. Laun, lán, verðbólga og
verðtrygging; þessi hali eltir skottið á sér.
Íslendingar báru loksins gæfu árið 1990 til að
gera svonefnda þjóðarsáttarsamninga sem gengu út
á að koma verðbólgunni niður og það væri mesta
kjarabótin fyrir launþega þar sem verðbólgan æti ekki
upp eignir og rýrði kaupmátt ráðstöfunartekna aftur
og aftur. Þessir samningar voru mikið gæfuspor og
endurspegluðu umræðuna áður en verðtryggingin var
sett á að best væri að hafa enga verðbólgu.
Verðbólgan á milli janúar og febrúar er 12,8%;
upp reikn uð til eins árs. Það segir allt þótt verðbólga
síðustu tólf mánuði hafi verið 6,3%. Það er bullandi
verðbólga í pípunum. Þessi verðbólga er mannanna
verk. Hún er afleiðing af kjarasamningum á síðasta ári,
hún stafar af sífelldum hækkunum opinberra gjalda
á ýmsum vörum, eins og bensíni, tóbaki og víni. Þar
að auki hefur ríkið aukið álögur á atvinnulífið sem á
ekki nema um tvo kosti að velja; að segja upp fólki eða
koma auknum kostnaði út í verðlagið.
Margir hafa það á tilfinningunni að stjórnvöldum
líði betur eftir því sem flækjustigið í atvinnumálum
er meira og hæstaréttardómum þeim í óhag fjölgar.
Svarið er alltaf að það sé allt í góðu lagi og að landið sé
að rísa. En er það svo? Er það varanlegt ris? Erum við
svona skynsöm eða notum við Munkhásen­aðferðina í
efnahagsmálum og togum okkur upp á hárinu?
Við hækkum laun í hagkerfi sem hefur skroppið
saman um 11%. Við hækkum laun svo minni líkur
séu á að atvinnulausir fái vinnu. Við hækkum laun
og kyndum undir verðbólgu svo 1.300 milljarða
verð tryggð lán heimila hækki um 90 milljarða á ári í
6,5% verðbólgu á ári en á sama tíma er rætt um að
láta skattborgara greiða niður 200 milljarða af verð ­
tryggðum lánum heimila úr ríkissjóði. Við íhugum að
láta galtóman ríkissjóð greiða 200 milljarða til fólks
með verðtryggð lán í stað þess að hafa með neyðar ­
lögum strax eftir hrun fryst tímabundið eða sett 2%
hámark á vísitöluna í lánum svo hundruð milljarða
hlæðust ekki ofan á þau í mestu kreppu lýðveldsins.
Það hefði verið forvörn. Staðan núna var fyrirsjáanleg
haustið 2008.
Aðilar vinnumarkaðarins hækka launin, kynda undir verðbólgu en segjast vilja stöðugleika og losna við krónuna sem sé rót alls ills – en
hefur þó ýtt undir stórauknar útflutningstekjur. Á
útifundum tala verkalýðsforingjar um fulla atvinnu
sem helsta markmiðið en í reynd er krafa þeirra hærri
laun – sem er þá á kostnað fjárfestinga og nýrra starfa.
Hagvöxtur á Íslandi hefur alla tíð verið drifinn áfram
af fjárfestingum og útflutningi. Þegar rætt er um mikla
aukningu í einkaneyslu sem batamerki verður að hafa
í huga að hún lekur að hluta til út af kerfinu og býr til
störf erlendis.
Við hækkum stýrivexti og vexti til að slá á verðbólgu
í djúpri kreppu. Við sjáum núna auglýsingar banka
um tveggja stafa ofurávöxtun nýrra eignasjóða þeirra.
Hvernig kemur sú ávöxtun til þegar við erum enn á
botninum? Fólk og fyrirtæki greiða 6 til 8% raunvexti
ofan á verðtryggð lán í djúpri kreppu og á sama tíma
er tveggja stafa ofurávöxtun auglýst á móti? Stjórnvöld
auka skatta og álögur á atvinnulífið og skrúfa þannig
fyrir súrefnið í stað þess að auka það. Við aukum skatt ­
tekjurnar af bensíni í kreppunni þegar lítrinn er kominn
upp í 265 krónur og nálgast 300 krónur óðfl uga.
Erum við á réttri leið? Eflaust í ýmsu, en ekki í það
heila. Efnahagsstjórnin er ekki í lagi. Stöðugt verðlag,
fjárfestingar og áhersla á varanlegan hagvöxt ætti að
vera málið. Hærri laun, verðbólga sem rýrir kaupmátt
og lætur verðtryggð lán éta upp launahækkunina,
minni hagvöxtur, minni geta fyrirtækja til að fjár festa
og ráða fólk, minni geta til að hækka laun í fram ­
tíðinni. Er þetta töfraformúlan sem við viljum og hæl ­
um okkur af að allt sé á uppleið?
Það getur vel verið að landið sé að rísa; en það er þá
með Munkhásen­aðferðinni.
Er þetta töfraformúlan?
Jón G. Hauksson
Hærri laun,
verðbólga
sem rýrir
kaupmátt og
snar hækk ar
verð tryggð
lán, minni
hagvöxtur
og þar með
minni geta
fyrirtækja til
að fjár festa,
ráða fólk
og hækka
laun í fram­
tíðinni. Er
þetta töfra­
formúlan?