Frjáls verslun - 01.04.2013, Side 105

FRJÁLS VERSLUN 4. 2013 105
meira á síðasta ári í störf um þar
sem konur eru í meirihluta eða
um 10,3% milli 2011 og 2012
meðan störf þar sem karlar eru
í meirihluta hækk uðu um 7,5%.
Það er jafnframt mjög áhugavert
að skoða áhrif mennt unar á
launa mun. Samkvæmt könnun
VR virðist munur á heildarlaun­
um karla og kvenna langminnst­
ur hjá þeim sem hafa mestu
menntunina. Hann er 8,8% hjá
þeim sem hafa lokið meistara­
eða doktorsnámi.
Er launamunurinn kon-
um sjálfum að kenna?
Sarah J. Glynn, doktor í fé lags ­
fræði og sérfræðingur í mál efn­
um kvenna á bandarísk­
um vinnumarkaði,
hefur fjallað um
ástæður launa ­
mis réttis. Hún
skorar á hólm
þá skýringu að
konur kjósi sjálfar
minna krefj andi
og verr borguð
störf til að geta
varið meiri
tíma heima með börn um sínum.
Sarah segir ástæð urnar mun
flóknari en svo.
Í Bandaríkjunum er launamun ­
ur inn á þann veg að konur fá
að meðaltali 77 sent fyrir hvern
dollar sem karlmenn hafa í tekjur
fyrir sambærileg störf. Hún
segir að að hluta til megi rekja
muninn til þess að konur velji
sér að starfa í verr launuðum
stéttum en þar fyrir utan sé um
40% mismunur sem ekki verður
útskýrður með mælanlegum
hætti.
Sarah bendir á að hörundsdökk­
ar konur mælist með enn lægri
laun en hvítar kynsystur þeirra
sem bendi til að félagslegir
þættir aðrir en starfsval kvenna
hafi umtalsverð áhrif á þennan
mismun. Hún bendir líka á að
í dag þegar mikið hefur dregið
úr hagvexti sé vöxtur mestur og
fjölgun starfa í hefðbundnum
láglaunagreinum kvenna sem
hefur áhrif til að auka muninn
enn frekar. Ekki sé hægt að
ásaka konur fyrir að taka þessum
störf um í því efnahagsástandi og
atvinnuleysi sem nú er ríkjandi.
Ekki sé heldur sanngjarnt að
kenna konum einum um það að
það sé hagkvæmara í flestum
tilfellum fyrir fjölskylduna
að konan sé heima þar
sem tekjur fjölskydunnar
skerðast almennt minna
við það en ef karlinn fer
úr sínu starfi til að vera
heima. Sarah bendir líka
á að meira að segja
þar sem konur „gera
allt rétt“; velja vel
borguð störf, kom­
ast í stjórnun­
arstöður, velja
starfsframa
umfram fjölskyldulíf, sé ennþá að
finna talsverðan mismun. Hún
trúir því að leiðin til að vinna
gegn ójafnrétti sé að afnema
launaleynd, lengja fæðingar­ og
foreldr aorlof og auðvelda að­
gengi að dagvistun fyrir börn.
Munu komandi
kynslóðir standa sig
betur?
Linda Lowen, bandarísk fjöl ­
miðlakona sem verðlaunuð hefur
verið fyrir að vekja athygli á
hags munamálum kvenna í fjöl ­
miðlum, telur nokkra þætti um­
fram aðra hafa stuðlað að auknu
launa jafnvægi undanfarin ár hjá
ungum konum í Bandaríkjunum.
Hún vísar í rannsókn frá árinu
2010 þar sem fram kemur að
konur á aldrinum 22­30 árs sem
eru ógiftar og barnlausar hafi að
jafnaði 8% hærri laun en karl kyns
jafnaldrar þeirra í 147 af 150
stæstu borgum Bandaríkj anna.
Mismunurinn fari allt upp í 21%
í sumum borgum. Hún telur að
fyrir utan það að fórna fjölskyldu ­
lífinu sé vöxtur þekkingar iðn­
aðarins, þar sem þörf er fyrir
meiri menntun, konum í hag.
Þrír fjórðu hlutar kvenna sæki
sér framhaldsmenntun, meðan
aðeins tveir þriðju hlutar karla
sæki slíka menntun. Af þeim
sem hefja framhaldsnám séu
konur jafnframt líklegri til að
ljúka námi en karlar. Samdrátt­
ur í iðnaðarframleiðslu og illa
borgandi framleiðsustörfum
víða í Bandaríkjunum sé einnig
konum í hag.
Linda er bjartsýn fyrir hönd
kvenna og segist trúa því að
alda mótakynslóðin svokallaða,
þ.e. konur fæddar á árunum
1977­1995, muni hafa mikil
jákvæð áhrif á þróun launajafn ­
réttis. Þessi kynslóð geri mun
meiri kröfur um jafnrétti og sætti
sig síður við mismunun en kyn ­
slóðirnar þar á undan. Þessi
kynslóð hafi einnig önnur viðhorf
til foreldrahlutverksins og feður á
þessum aldri gera líka meiri kröf­
ur fyrir sína hönd um þátttöku í
barnauppeldi og heimilislífinu.
Hvers er að vænta fyrir
dætur okkar?
Stundum hefur verið bent á að
konur mættu hafa meira sjálfs­
traust og gera meiri kröfur fyrir
eigin hönd um laun og hlunnindi.
Ef til vill er það rétt. Athyglin sem
málstaður Sheryl Sandberg,
höf undar metsölubókarinnar
Lean In, hefur fengið um allan
heim að undanförnu er vísbend­
ing um að svo sé og að konur
séu tilbúnar til þess að bretta upp
erm ar. Ábyrgðin er engu að síður
beggja kynja og til að tryggja
fullan jöfnuð til lengri tíma verður
þetta sameiginlegt verkefni karla
og kvenna og krefst vilja og skuld ­
bindingar af hálfu hvorra tveggja
ef árangur á að nást.
Þróunin á Íslandi virðist vera í
takt við það sem annars staðar
gerist í heiminum þótt ef til vill
hafi meira áunnist hér á ákveðn­
um sviðum. Mörg stór skref hafa
verið tekin undanfarin ár sem
líklegt er að hafi góð áhrif til
frekari jöfnunar launa í framtíð­
inni. Í því sambandi má nefna
nýlegan staðal um jafnlaunavott­
un og lög um jöfn kynjahlutföll í
stjórnum fyrirtækja og stofnana.
Reglur um jafnan rétt foreldra
til töku fæðingarorlofs hafa haft
mikil og jákvæð áhrif.
Íslenskar konur hafa sýnt í
ár anna rás að þær eru fremstar
í flokki, sjálfstæðar, kjarkmiklar
og baráttuglaðar þegar kemur
að réttlæti og sanngirni. Áfram
stelpur!
„Þegar á heildina er
litið virðist því hafa
náðst heldur betri
árangur hvað jöfnuð
varðar í opinbera
geiranum en einka­
geiranum.“
LAUnAMUnUR
KynJA
Hagstofan
2008 20,5%
2012 18,1%
Í niðurstöðum Hagstofunnar
segir að þegar á heildina er litið
hafi óleiðréttur launamunur kynj­
anna á íslenskum vinnumark aði
verið 18,1% árið 2012 og hefur
hann lækkað úr 20,5% árið 2008.
Könnun VR
2011 10,6%
2012 9,4%
Í könnun VR fyrir árið 2012
mæld ist kynbundinn launamun ur
9,4% en var 10,6% árið 2011. Í
þeirri könnun er búið að taka tillit
til áhrifaþátta á launin, þ.e. aldurs,
vinnutíma, starfsaldurs, menntun­
ar, starfsstéttar, atvinnu greinar og
mannaforráða.