Læknablaðið : fylgirit - 01.10.2001, Blaðsíða 11

SIÐFRÆÐI FÓSTURGREININGAR
Lokaorð
í máli mínu hef ég nýtt mér þrjú sjónarhorn til að
benda á þætti sem takmarkað gætu hina raunveru-
legu valkosti verðandi foreldra og fagfólks í oft erf-
iðri stöðu. Ég hef ekki dregið hina eiginlegu marka-
línu, hún verður ávallt háð aðstæðum. Fremur hef ég
reynt að undirstrika þá faglegu ábyrgð sem felst í því
að greina hvað eru boðlegir valkostir. Ákvarðanir
þar sem til greina kemur að binda endi á langt gengna
meðgöngu verða og eiga að vera erfiðar fyrir bæði
foreldra og fagfólk. í slíkum tilvikum leysir það ekki
hinn siðferðislega vanda læknisins að segja að valið
sé frjálst og að ákvörðunin sé alfarið í höndum hinna
verðandi foreldra. Vitanlega er mikilvægt í vafatilfell-
um að ræða ítarlega við foreldra þá möguleika sem
upp kunna að koma og stefna að því að taka ákvörð-
un sem væntanlegir foreldrar geta verið sáttir við.
Einnig er ávallt mikilvægt að styðja foreldra og virða
val þeirra. Ég vil á hinn bóginn undirstrika að það
verður ávallt í höndum fagfólks að setja fram þá
valkosti sem til greina koma og að ráðleggja þeim
sem hlut eiga að máli. Ákvörðunin hvílir því ekki og
á ekki að hvfla einvörðungu á foreldrum. Hún verður
ávallt bæði persónuleg og fagleg.
Hafa ber í huga að á komandi árum munu opnast
fleiri mögulegir valkostir fyrir verðandi foreldra til að
hafa áhrif á eiginleika og heilsu barna sinna. Pó slíkir
möguleikar séu á margan hátt heillandi og án efa í
mörgum tilfellum til góðs þá getur það líka verið
mikilvægt að vera frjáls undan þeim. Við viljum öll að
börn okkar verði heilbrigð, en við getum ekki krafist
þess að þau verði fullkomin. Ef við gefum þeirri
hugsun lausan tauminn þá gæti hún leitt til enda-
lausrar samkeppni um að framleiða hinn besta mann,
og þá besta í hvaða skilningi? Hér hljóta að vakna
spurningar um sannleiksgildi þess mælikvarða sem
við setjum á hinn besta mann. Hugmyndir um heim
hinna bestu manna eru í algjörri andstöðu við hug-
myndir um frumleika, umburðarlyndi, víðsýni, ótta-
leysi við hið óþekkta og fjölbreytilegt mannlíf. Það er
engan veginn sjálfgefið að í veröld byggðri „ofur-
mennum" ríki gott mannlíf. Þvert á móti er ýmislegt
sem bendir til að í slíkum heimi ríkti mikil og hörð
samkeppni þar sem gildi á borð við vináttu og kær-
leika gætu átt erfitt uppdráttar. Markmið okkar hvort
sem við erum foreldrar eða fagfólk ætti ekki að vera
skapa hinn fullkomna mann heldur fremur að gera
mannlífið betra.
Ábyrgð Ijósmæðra og lækna við ákvarð-
anatöku um hnakkarþykktarmælingar og
rannsóknir á meðgöngu
Kona hringdi á Miðstöð mæðraverndar til að
panta tíma í meðgönguvernd og ráðfæra sig við
ljósmóður. Hún var komin rúmar 10 vikur á leið
og sagðist vera búin að fá tíma í sónar eftir viku í
hnakkaþykktarmælingu. Hún hafði farið á stofu lii
kvensjúkdómalæknis og sagði: „Hann vill að ég
fari. “
Hér komum við að einu mikilvægasta atrið-
inu sem blasir við okkur þegar upplýsa þarf
verðandi foreldra um þær rannsóknir/skimanir
sem í boði eru á meðgöngu. Hvernig fara ljós-
móðir/læknir að því að koma þessum upplýsing-
um til foreldra þannig að það sé tryggt að þau,
ekki við, taki upplýsta ákvörðun? Ákvörðun
sem byggir á þeirra lífssýn og við virðum sem þá
einu réttu. Okkur er lagður mikill vandi á herð-
ar því öll höfum við okkar sýn á hvað sé eftir-
sóknarvert í lífinu og er það hugsanlegt að það
hafi áhrif á hvernig við stöndum að upplýsinga-
gjöf?
Hér á landi er okkur jafnvel enn meiri vandi
á höndum en kollegum okkar víða annars stað-
ar. Staðreyndin er að hér er enginn starfandi
erfðaráðgjafi, sem hægt er að leita til. Mjög
brýnt er að bætt verði úr því hið fyrsta og stöðu
erfðaráðgjafa komið á fót. Hver á annars að lið-
sinna fólki til dæmis þegar niöurstaða úr „óhag-
stæðu“ líkindamati í snemmskimun liggur fyrir?
Einnig er ekki hægt að horfa fram hjá því að í
grunnnámi ljósmæðra og lækna vantar nám-
skeið um ráðgjöf. Verði hnakkarþykktarmæling
og lífefnavísar tekin upp sem valkostur fyrir alla
verðandi foreldra verður að mennta ljósmæður
og lækna í ráðgjöf þannig að það heyri sögunni
til að verðandi móðir segi að ljósmóðirin eða
læknirinn vilji að hún fari í snemmskimun eða
einhverjar aðrar rannsóknir á meðgöngu.
Sigríður Sía Jónsdóttir
yfirljósmóðir á Miðstöð mæðraverndar
LL
Læknablaðið 2001/87/Fylgirit 42 11