Læknablaðið : fylgirit - 01.10.2001, Blaðsíða 29

SIÐFRÆÐI FÓSTURGREININGAR
Skólaganga
Samkvæmt gildandi lögum eiga fötluð börn rétt lil
náms með viðeigandi stuðningi á öllum stigum skóla-
kerfisins.
• í lögum um leikskóla segir að börn sem vegna fötl-
unar sinnar þurfi á sérstakri aðstoð að halda skuli
fá hana innan leikskólans undir handleiðslu sér-
fræðinga (7).
• I lögum um grunnskóla er kveðið á um að skólinn
skuli leitast við að haga störfum sínum í sem
fyllstu samræmi við eðli og þarfir nemenda og
stuðla að alhliða þroska, heilbrigði og menntun
hvers og eins (8).
• I lögum um framhaldsskóla segir að veita skuli
fötluðum nemendum kennslu og sérstakan stuðn-
ing í námi. Ef þurfa þykir skal veitt sérfræðiað-
stoð, einnig er tilgreint að fatlaðir skuli stunda
nám við hlið annarra nemenda eftir því sem kost-
ur er (9).
Búseta
í lögum um málefni fatlaðra segir að fatlaðir skuli
eiga rétt á búsetu í samræmi við þarfir þeirra og óskir
eftir því sem kostur er. Viðeigandi búseta getur til
dæmis verið á sambýli eða í íbúð með viðeigandi
stuðningi. Sambýlum og þjónustuíbúðum hefur fjölg-
að verulega á undanförnum árum og samkvæmt áætl-
un félagsmálaráðuneytis verður unnið skipulega að
því á næstu árum að mæta þörfum þeirra sem eru á
búsetubiðlista.
Atvinna
Fólk með fötlun á nú kost á margvíslegri atvinnu eða
dagtilboðum eftir hæfni og áhuga. Samkvæmt lögum
um málefni fatlaðra eru starfræktar sérstakar hæf-
ingarstöðvar til að auka hæfni fatlaðra til starfa og
þátttöku í daglegu lífi. Einnig eru starfræktir vernd-
aðir vinnustaðir og starfsþjálfunarstaðir. Nú er orðið
sífellt algengara að fólk með fötlun vinni á almennum
vinnumarkaði með tilheyrandi stuðningi. Reynslan
af slíkri atvinnuþátttöku til dæmis á vegum Svæðis-
skrifstofu Reykjaness er mjög góð.
Lokaorð
Óhætt er að segja að lífskjör og þátttaka fólks með
fötlun í íslensku samfélagi hafi tekið stakkaskiptum
undanfarna tvo áratugi. Foreldar fatlaðra barna geta
nú gert ráð fyrir að börn þeirra fylgi hliðstæðu lífs-
mynstri og ófatlaðir jafnaldrar þeirra. Þau fari í leik-
skóla, grunnskóla og framhaldsskóla, flytji að heim-
an, fari í vinnu og séu almennt virkir þátttakendur í
samfélaginu. Engu að síður skortir talsvert upp á að
fötluð ungmenni eigi sama val og ófatlaðir jafnaldrar
þeirra á ýmsum sviðum svo sem hvað varðar búsetu.
Almennt má segja að biðtími eftir búsetu á sambýli
sé nú þrjú til fimm ár. Ef um mjög sértækar þarfir er
að ræða getur biðin orðið talsvert lengri. Lögð hefur
verið áhersla á að byggja upp þjónustunet sem gerir
ungu fötluðu fólki mögulegt að búa í foreldrahúsum
eða sjálfstætt með viðeigandi stuðningi. Þessi stuðn-
ingur, svo sem í formi liðveislu, eykur möguleika
þessa fólks og aðstandenda þeirra til þátttöku í sam-
félaginu á sömu forsendum og aðrir þjóðfélagsþegn-
ar hafa. Skammtímadvöl að heiman og sumardvöl
eru oft mikilvægir áfangar á Ieið til sjálfstæðrar bú-
setu.
Til að tryggja áframhaldandi árangur og fram-
þróun í málefnum fatlaðra verða allir hlutaðeigandi
aðilar; foreldrar, fagfólk og fólk með fötlun að standa
vörð um réttindi fatlaðra og ryðja braut til frekari
framfara. Það er hægt að gera á margvíslegum vett-
vangi svo sem í daglegu lífi og í fræðilegri umræðu.
Svæðisskrifstofa Reykjaness tekur nú þátt í fjölþjóð-
legu samstarfi varðandi þróun og notkun mælikvarða
á lífsgæðum fatlaðra. Fyrstu áfangar lofa góðu og
gefa til kynna góða stöðu mála varðandi lífsgæði
fatlaðra þjónustuþega hjá Svæðisskrifstofu Reykja-
ness (10). En lil þess að markmið laga um málefni
fatlaðra verði að veruleika í lífi fólks með föllun þarf
að efla þjónustuna sem og almennan skilning í sam-
félaginu á réttindum og möguleikum þessara ein-
staklinga.
Heimildir
1. Lög um málefni fatlaöra nr. 59/1992.
2. Gæðahandbók Svæöisskrifstofu Reykjaness. 2. útg. Kópavog-
ur: Svæöisskrifstofu Reykjaness; 2001.
3. Stuðningur viö fötluö og langveik börn. Reykajvík: Trygginga-
stofnun ríkisins; 1997.
4. Reglugerð um þjónustu viö fötluð börn og fjölskyldur fatlaðra
nr. 155/1995.
5. Heimasíða Svæðisskrifstofu málefna fatlaðra á Reykjanesi:
www.smfr.is
6. Annerén G, Johansson I, Kristianssson I-L, Sigurðsson F.
Downs-heilkenni. Reykjavík: Pjaxi ehf.; 2000. ISBN 9979-
9315-1-5.
7. Börnin okkar. Börn með Downs heilkenni. Reykjavík: For-
eldrar barna með Downs heilkenni; 1996. ISBN 9979-60-246-5.
8. Lög um leikskóla nr. 78/1994.
9. Lög um grunnskóla nr. 66/1995.
10. Lög um framhaldsskóla nr. 80/1996.
11. Halldórsson A og starfshópur Svæðisskrifstofu. Mat fatlaðra
þjónustuþega á eigin lífsgæðum, þróun aðferðar. Kópavogur:
Svæðisskrifstofa Reykjaness; 1999.
Læknablaðið 2001/87/Fylgirit 42 29