Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2002, Blaðsíða 24

I ÁGRIP ERINDA / XI. VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
einnig forsenda fyrir rannsóknum á mismunandi ónæmisviðbrögð-
um og gætu nýst við mat á gagnsemi lyfjameðferðar. Samanburðar-
rannsóknir eru í gangi til að meta meinhæfni C. albicans og klínískra
stofna af C. dubliniensis.
E 07 AsaPl, fyrsta bakteríueitrið í fjölskyldu aspzincin
peptíðasa
Iris Hvanndal1, Valgerður Andrésdóttir1, Ulrich Wagner2, Bjarnheiður K.
Guðmundsdóttir1
lTilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum, 2Institut fiir Zoologie, Universitat
Leipzig
iriss@hi.is
Inngangur: Aspzincin, fjölskylda zinkháðra innrænna peptíðasa
var fyrst lýst 1999. Nú eru 11 peptíðasar í fjölskyldunni samkvæmt
próteasa gagnabankanum MEROPS (www.MEROPS.CO.UK
/merops/Merops). Vel varðveitt zink bindisvæði, HExxH + GTxDxx-
YG, er sameiginlegt öllum aspzincinum. Aðalúteitur Aeromonas
salmonicida undirtegund achromogenes er málmháður innrænn
peptíðasi, AsaPl. AsaPl hefur amínósýrusamsvörun við EprAl pró-
tein A. hydrophila. Markmið rannsóknarinnar var að skilgreina
fyrstastigs byggingu AsaPl og tjá gen þess í E. coli. Ennfremur að
kanna útbreiðslu gensins og afurðar þess meðal safns A. salmon-
icida stofna.
Efniviður og aðferðir: PCR þreifarar voru smíðaðir eftir basaröð
epraAl gensins og notaðir við mögnun á asaPl geni úr genamengi
A. salmonicida undirtegund acrhomogenes, stofns 265-87. Genið
var klónað í pUC18 plasmíð og raðgreint. Próteinþýðandi hluta
asaPl var skeytt í pGEX plasmíð og það tjáð í E. coli sem GST-
blendingsprótein. Endurraðað AsaPl var einangrað úr E. coli leysi
og sprautað í laxaseiði og eituráhrif metin. PCR- og ELISA-próf
voru notuð til að kanna útbreiðslu asaPl gensins og afurðar þess.
Samanburðarraðgreining á asaPl geninu var gerð milli nokkurra A.
salmonicida stofna.
Niðurstöður: Mikil samsvörun fékkst við amínósýruröð EprAl
próteins (87%). AsaPl tilheyrir fjölskyldu aspzincina. Endurraðað
AsaPl er heldur stærra en villigerðin og það veldur sambærilegum
vefjabreytingum í laxi. Allir stofnarnir höfðu varðveitt svæði zink
bindihlutans, 88% stofnanna höfðu opna lesramma asaPl, en að-
eins 40% virtust tjá próteinið. Samanburðarraðgreining sýndi stökk-
breytingar í asaPl sem að hluta skýra vöntun á afurð þess.
Ályktanir: AsaPl er fyrsta bakteríueitrið sem lýst er í fjölskyldu
aspzincina. Gen AsaPl er ekki bundið við tegundina A. salmon-
icida.
E 08 Bakteríócínvirkni af Streptococcus mutans frá
einstaklingum með skemmdar tennur og einstaklingum
með engar skemmdar tennur. Framhaldsrannsókn
W. Peter Holbrook, Margrét O. Magnúsdóttir
Tannlæknadeild HI
phol@hi.is
Inngangur: Stofnar af Str. mutans eru misskaðlegir tönnum (J Dent
Res 1998; 77 [ágrip 2708]). Stofnar frá einstaklingum með skemmd-
ar tennur (CA stofnar) úrkalka hýdroxyapatít meira og festast bet-
ur á apatít en stofnar frá einstaklingum með engar skemmdar tenn-
ur (CF stofnar). Ennfremur hafa CA stofnar meiri hæfileika til að
framleiða bakteríócínvirk efni en CF stofnar (Læknablaðið 2000;
Fylgirit 40: [ágrip V35]). Bakteríócínvirkni Str. mutans gegn öðrum
tegundum tannsýklubakteríu hefur ekki verið könnuð áður en gæti
verið mikilvægur þáttur í samsetningu á tannsýklunni og myndun
tannátu.
Efniviður og aðferðir: Til að athuga bakteríócínvirkni voru 25
stofnar, munnstreptókokkar, pneumókokkar, laktóbacillus og stafýló-
kokkar látnir vaxa í Todd-Hewitt broði í 48 klukkustundir. Þá var
0,5 ml af hverri bakteríurækt hellt á petriskálar og blandað saman
við hálfhlaupið tryptic-soy-yeast extract agar (indicator stofnar, IS).
Þyrping af 14 Str. mutans stofnum (7CA og 7CF, producer stofnum,
PS) var síðan stungið ofan í agar og ræktað í 48 klukkustundir í
COz. Að þeim tíma liðnum voru skálarnar skoðaðar og athuguð
áhrif hvers PS bakteríustofns á IS.
Niðurstöður: Allir IS voru næmir fyrir að minnsta kosti fjórum Str.
mutans PS en IS sýndu meira næmi fyrir Str. mutans CF stofnum en
Str. mutans CA stofnum. Þessir sjö CF stofnar hindruðu vöxt í 88/126
tilfellum en sjö CA stofnar hindruðu vöxt í aðeins 59/126 tilfella
(P<0,001).
Ályktanir: Samkvæmt fyrri rannsókn getur Str. mutans frá einstak-
lingum með skemmdar tennur hindrað vöxt Str. mutans sem eru
minna skaðlegir. Á hinn bóginn keppa Str. mutans sem eru ekki eins
skaðlegir betur við aðrar bakteríur til að festast í tannsýklunni.
Þetta getur að hluta til skýrt mismunandi skaðsemi Slr. mutans fyrir
tennur.
E 09 Bólusetning sandhverfu (Scophthalmus maximus L.)
gegn Moritella viscosa
Bryndís Björnsdóttir, Sigríður Guðmundsdóttir, Bergljót Magnadóttir,
Slavko H. Bambir, Bjarnheiður K. Guðmundsdóttir
Tlraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum
bryndisb@hi.is
Inngangur: Sýnt hefur verið fram á með tilraunasýkingu að sand-
hverfa er nokkuð næm fyrir kuldakæru bakteríunni M. viscosa en
hún veldur fisksjúkdómi sem kallast vetrarsár og sýkir einkum lax-
fiska á norðurslóð. Bakterían hefur valdið usla í laxeldi og tölu-
verðu verðmætatapi á eldisfiski, jafnvel þar sem bólusett hefur ver-
ið með markaðssettu bóluefni. Markmið rannsóknarinnar voru að
kanna vörn bólusettrar sandhverfu gegn tilraunasýkingu með M.
viscosa, að meta vessabundið ónæmissvar og áhrif bólusetningar á
vöxt.
Efniviður og aðferðir: Markaðssett bóluefni var notað til að bólu-
setja sandhverfur. Til viðmiðunar var notuð saltdúalausn og ónæm-
isglæðir. Bólusett var með sprautun í kviðarhol (i.p.) og sýkt með
mismunandi þynningum bakteríunnar 13 vikum síðar með sprautun
í vöðva (i.m.). Til að meta áhrif bólusetningar á vöxt voru sand-
hverfur vegnar á degi bólusetningar og einnig sjö og 11 vikum síðar,
ennfremur var framkvæmd athugun á breytingum í kviðarholi
vegna ónæmisglæðis og þær metnar á Speilbergskala. Magn mót-
efna gegn M. viscosa í blóðvatni var mælt með ELISA-prófi. Vefja-
sýni voru tekin úr deyjandi fiski til vefjameinaskoðunar. Ónæmis-
vörn var metin út frá hlutfallslegri lifun óbólusettra og bólusettra
seiða.
24 LæKNABLADIÐ / FYLGIRIT 47 2002/88