Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2002, Side 95

ÁGRIP VEGGSPJALDA / XI. VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ I
V 120 Ungmenni sem leituðu athvarfs í Rauðakrosshúsinu
1996 til 2000
Haukur Hauksson1. Eiríkur Örn Arnarson- ’ 4
1 Rauðakrosshúsiö, 2sá!fræöiþjónusta vefrænna deilda og 3endurhæfingarsvið
Landspítala háskólasjúkrahúss, 4|a;knadeild HI
eirikur@landspitali.is
Inngangur: Rauðakrosshúsið (RKH) var fyrsta athvarf sinnar teg-
undar í heiminum og hóf starfsemi árið 1985. Hlutverk þess er að
auðvelda ungmennum í neyð að leita sér hjálpar með því að veita
húsaskjól, fæði, stuðning og ráðgjöf. Flestir unglingar sem koma
stríða við vandamál á heimili og/eða persónuleg vandamál.
Efniviður ug aðferðir: Upplýsingar um ungmenni hafa verið staðl-
aðar og nafnlausar frá upphafi. Skráðar eru lýðfræðilegar breytur,
nám, neysla síðastliðna þrjá til sex mánuði og fleira. Unnið var úr
gögnum frá 1996-2000.
Niðurstöður: Að meðaltali komu 137 á ári 1996-2000, sem er um
30% aukning miðað við fyrstu 10 ár starfsins. Meðalaldur heiman-
farinna var 16,2 ár, heimanrekinna 16,4 ár og heimilislausra 17,2 ár.
Hærra hlutfall heimilislausra, en heimanfarinna og -rekinna
(68%) hafði notað ffkniefni (x2 (2,318) =19,0; p<0,001) og helming-
ur heimilislausra nefndi „eigin neyslu“ sem ástæðu komu í athvarfið
(x2 (2, 318) = 20,6; p<0,0001). Hærra hlutfall pilta en stúlkna var
iðjulaus í hópum heimanfarinna (x2 (2, 206) = 22,5; p<0,0001) og
heimanrekinna (x2 (2, 84) = 10,4; p<0,005). Heimanfarnar stúlkur
lýstu, frekar en piltar, ofbeldi á heimili (x2 (1,206) = 4,5; p<0,05).
Ályktanir: Þörf fyrir Rauðakrosshúsið virðist fara vaxandi. Hlut-
verk athvarfsins er að vinna gegn því að heimanfarnir og -reknir
fylli hóp heimilislausra, sem virðast frekar vera iðjulaus, stunda af-
brot og vera í neysluvanda. Aukning í hópi heimanfarinna og -rek-
inna og fækkun heimilislausra bendir til að vandamál í samskiptum
unglinga og forráðamanna fari vaxandi og samfélagið, þar með talið
Rauðakrosshúsið, nái betur en fyrr að leysa vanda brotthlaupinna
ungmenna áður en þau slíti tengsl við fjölskyldu og flokkist sem
heimilislaus.
V 121 Rannsókn á sambandi endurtekinnar riðu á íslandi
og arfgerðum príongensins
Stefanía Þorgeirsdóttir1, Sigurður Sigurðarson2, Ástríður Pálsdóttir1
'Tilraunastöð HI í meinafræði og 2rannsóknadeild dýrasjúkdóma að Keldum
astripal@hi.is
Inngangur: Riða í sauðfé er talin hafa borist til íslands fyrir 120 ár-
um og um miðja síðustu öld hafði hún breiðst út um mest allt land.
Varnargirðingar sem skipta landinu í 36 varnarhólf urðu þess vald-
andi að riðan barst ekki inn á sex þessara svæða, það er Strandir,
Snæfellsnes og Öræfi. Síðan 1986 hefur stefna stjórnvalda verið að
útrýma sjúkdómnum, og er því öllu fé fargað á bæjum þar sem riða
greinist. Eftir sótthreinsun fjárhúsa og þrjú fjárlaus ár geta bændur
endurnýjað fjárstofn sinn, en eingöngu með fé frá riðulausum svæð-
um, en innan þessara svæða eru margar kindur með áhættuarfgerð.
Undanfarið hafa komið upp nokkur tilfelli á ári og athyglisvert er
að í sumum tilvikum er um endurtekna riðu að ræða, það er sjúk-
dómurinn er að koma upp á sama bæ nokkrum árum eftir sótt-
hreinsun og fjárskipti.
Efniviður og aðferðir: Síðan 1980 hefur riða komið endurtekið
upp á 30 bæjum, en heildarfjöldi riðubæja á sama tíma var 362. Þess-
ir 30 bæir eru staðsettir innan 10 varnarsvæða á Norður- og Austur-
landi þar sem riða er landlæg. Þessi tilfelli voru rannsökuð nánar
með tilliti til PrP arfgerða og aldurs og borin saman við önnur riðu-
tilfelli á sama tíma.
Helstu niðurstöður: Arfgerðagreining 25 kinda frá 22 þessara bæja
leiddi í ljós að 40% báru áhættuarfgerðina, VRQ, en á meðal 118
riðutilfella sem rannsökuð voru frá sama tímabili var þetta hlutfall
nokkuð hærra eða 56%. Á sex bæjum þar sem viðmiðunarsýni úr
einkennalausum kindum voru til staðar reyndist arfgerð riðutilfella
endurspegla tíðni mismunandi arfgerða í hjörðunum. í þremur til-
fellum var arfgerð fyrra tilfellis einnig kunn, og reyndist hún vera sú
sama og seinna tilfellis.
Ályktanir: Niðurstöður okkar benda ekki til að áhættuarfgerðin,
VRQ, auki líkur á endurtekinni riðu. Líklegir áhættuþættir eru með-
al annars smitmagn í umhverfi.
V 122 Geimgeislamengun sem flugmenn verða fyrir
Vilhjálmur Rafnsson1, Patrick Sulemi, Hrafn TuliniusL2, Jón Hrafnkels-
son-1, Ásta Guðjónsdóttir1, Giovanni De Angelis4
'Rannsóknastofa í heilbrigðisfræði HÍ, 2Krabbameinsskrá Krabbameinsfélags
Islands, 3krabbameinsdeild Landspítala háskólasjúkrahúss, 401d Dominon
University, Norfolk
vilraf@hi.is
Inngungur: Rannsóknir á flugmönnum hafa sýnt að þeir eru í meiri
hættu að fá sortuæxli og grunnfrumuæxli í húð og í nokkrum rann-
sóknum hefur fundist aukin hætta á hvítblæði. Þó að það sé ósannað
hefur mjög verið rætt um hvort að þessi aukning krabbameina stafi
af geimgeislun, sem flugmenn verða fyrir í vinnu sinni. Geislamagn-
ið er háð flughæð, breiddargráðu og sólarvirkni. Ttlgangur þessarar
rannsóknar var að ákvarða það geislamagn sem flugmenn verða
fyrir.
Efniviður og aðferðir: Allar flugáætlanir Loftleiða, Flugfélags ís-
lands og síðar Flugleiða hafa verið færðar á tölvu. Auk þessa einnig
flugsnið frá brottfararstöðum til áfangastaða eftir flugvélagerðum.
Með þessum upplýsingum og tölvuforritinu CARI-6 hefur verið
reiknaður út geislaskammtur á flugtíma eftir árum og flugvélagerð.
Tölvuforritið CARI er hannað af bandarískum flugmálayfirvöld-
unum til þess að ákvarða verkunarskammta geimgeislunar fyrir
menn í flugvélum sem ferðast milli tveggja staða.
Niðurstöður: Á rannsóknartímabilinu 1958 til 1996 hafa verið not-
aðar ýmsar gerðir llugvéla. Fram að 1971, áður en þotur voru al-
mennt teknar í notkun í millilandaflugi og flogið var í lægri hæð, var
meðal geislaskammturinn á ári á hvern floginn tíma á bilinu 0,08-
0,26 mícróSíverl (p-Sv) í innanlandsflugi en 0,30-2,01 p,Sv í milli-
landaflugi. Árið 1971 og síðar, þegar flogið var í meiri hæð, var sam-
svarandi skammtur 0,22-0,34 p.Sv í innanlandsflugi og 3,56-5,12 p.Sv
í millilandaflugi. Geislaskammtarnir voru mismunandi eftir flug-
vélagerðum allt rannsóknartímabilið.
Umræða: Út frá niðurstöðunum verður hægt að reikna út geisla-
skammta einstakra flugmanna þar sem fyrir liggja upplýsingar um
árlegan flugtíma þeirra eftir flugvélagerðum. Þessar upplýsingar
verða notaðar í frekari rannsóknum á krabbameinshættu meðal flug-
manna.
LÆKNABLAÐIÐ / FYLGIRIT 47 2 0 0 2/8 8 9 5