Læknablaðið : fylgirit - 01.06.2010, Blaðsíða 99

auðvitað um þá evrópsku taugalækna, sem
unnu aðallega á stofu. Starf venjulegs geðlæknis
á 19. öld og í byrjun þeirrar 20. tengdist
geðveikrahælinu með sín erfiðu vandamál eða
svokallaðri „psýkíatría major". Bandaríska lausnin
á vanda geðlæknisfræðinnar var sú, að geðlæknir
yrði sérfræðingur bæði í psýkíatría major og
psýkíatría minor. Þessi stefna hefur orðið ofan á
víðast hvar. Geðlæknar sjá sjúklinga með geðræn
vandamál allt frá geðrofi til léttrar taugaveiklunar.
Taugalæknar sjá hins vegar einkum sjúklinga með
vefræna sjúkdóma, en stundum verður ekki greint
á milli „efnis og anda", og á það jafnt við hér og
aðrar greinar klínískrar læknisfræði.
Hér að ofan hefur mikið verið talað um, hverjir
voru fyrstir prófessorar í taugalæknisfræði í þeim
löndum, sem rætt var um. Astæðan er sú eins og
áður hefur verið getið, að akademískt sjálfstæði
sérgreinar innan fræðasamfélagsins er fyrst
viðurkennt með veitingu kennslustöðu í greininni,
og er þá venjulega átt við prófessorsstöðu. Það
kemur síðan í hlut prófessorsins að byggja upp
sérgreinina. Samt er rétt að átta sig á því, að
„prófessor" og „prófessor" er ekki alltaf það sama.
í Evrópu voru prófessorar í læknisfræði launaðir
ríkisstarfsmenn, og stöðunni fylgdi spítaladeild,
kennsluaðstaða og rannsóknarstofa.108 í Banda-
ríkjunum var prófessorsstaðan hins vegar í
byrjun mun lausari í reipunum. Venjulegt var, að
nemendur greiddu prófessornum þóknun fyrir
kennsluna, ekki var sjálfgefið, að stöðunni fylgdu
föst laun, sjúkrahúsdeild og rannsóknarstofa.
Þetta breyttist með tímanum og oft á þann hátt,
að vel efnuð fjölskylda eða fyrirtæki gáfu háskóla
peningasjóð til að stofna prófessorsstöðu með
öllu, sem henni fylgdi, og með því að ávaxta
sjóðinn var stöðunni síðan haldið gangandi. Var
þá staðan gjarnan kennd við nafn gefandans. Þetta
hefur reynst vel. Það, að fjölskylda eða fyrirtæki
taki að sér að kosta prófessorsstöðu í fáein ár í
senn eins og sums staðar hefur tíðkast, hefur ekki
reynst eins árangursríkt.
Vafalaust hefði mátt leggja meiri áherslu á
mikilvægi taugalæknafélaga í þróun taugalæknis-
fræðinnar. I félögum gátu taugalæknar sýnt
samstöðu sína í baráttu fyrir eflingu greinarinnar.
í upphafi var markmiðið venjulega að öðlast
v'iðurkenningu annarra á mikilvægi og sjálfstæði
sérgreinarinnar. Seinna, þegar viðurkenning hafði
náðst, komu ný markmið fram, sem beindust að
því að efla greinina í daglegu starfi, fræðslu og
vísindum. The World Federation of Neurology var
stofnað 1957. Þetta eru samtök taugalæknafélaga
margra og ólíkra þjóða. Tilgangur samtakanna er
í fyrsta lagi að koma betur á framfæri vísindalegri
þekkingu innan taugafræðinnar. í öðru lagi ber að
stuðla að alþjóðlegri samvinnu í taugavísindum,
og loks er mikilvægt markmið að hjálpa
þróunarríkjunum að byggja upp taugalækningar.
Segja má, að með stofnun alþjóðlegra samtaka hafi
taugalæknisfræði endanlega náð að verða sérgrein
á heimsvísu.
Þakkarorð
Höfundur vill þakka eftirfarandi kollegum
kærlega fyrir aðstoð og ábendingar. Ólafur
Grímur Björnsson las handritið yfir á öllum
stigum þess. Elías Ólafsson og Martin Grabowski
lásu handritið yfir á lokastigi. Enchtuja Suchegin
las yfir kaflann um Rússland og Sovétríkin.
LÆKNAblaðið 2010/96 Fylgirit 64 99