Tímarit Máls og menningar - 01.04.1941, Page 62

56
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAh
vísir til þekkingar en skynsemin sjálf“. Það spillir ekki
að minna á það, þótt óþarft kynni að virðast, að við
erurn ekki nema manneskjur. Skynsemi er ekki óbreyti-
leg stærð, heldur síbreytileg. „Heilagur andi skynsem-
innar“ eru falleg orð. En liver getur verið viss um að
hafa eignazt hann fullkomlega? Og eigi enginn maður
hann, þá er liann í raun og veru „af ímynduðum lieimi
handan allrar skynsemi“, eins og B. F. segir um hina
andlegu reynslu. Jafnvel þótt einn eða fleiri menn næðu
í hann, væri eftir fyrir okkur hina að skilja hann. Það,
sem einni kynslóð finnst skynsamlegt, verður annarri
heimska o. s. frv. Skynsemi er allt af fyrir hvern ein-
siakling hans skvnsemi — livorki meira né minna.
2) Nú skulum við gera ráð fvrir, að allir menn reyni
að verða sem skvnsamastir og skilyrðin til þess batni
smám saman með auknum forða mannlegrar reynslu
og bugsana. Enn er þetta skammt á veg komið, og með
vaxandi viti má búast við, að vandamálunum fjölgi,
svo að eftir því sem svið þekkingarinnar stækkar, vaxi
lika hringur hins óráðna i kringum það.
3) Iívar á nú andleg reynsla heima í þessu? Hún
er að mínum skilningi eins konar þreifari mannsand-
ans inn i myrkur hins óráðna. Það skal skýrt tekið
fram, að eg get ekki hugsað mér andstæðu milli skyn-
semi og andlegrar reynslu. Til samanburðar má taka
það yfirnáttúrlega. Yfirnáttúrlegt er á hverjum tíma
eða fyrir hvern mann það, sem liggur liandan við tak-
mörk þekkingar lians og skilnings. En þau takmörk eru
hreifanleg. Ekkert, sem til ber á annað borð, getur
verið ónáttúrlegt (andstætt eðli tilverunnar). A sama
hátt getur ýmislegt verið yfirskynsamlegt án þess að
vera óskynsamlegt í sjálfu sér.
4) En hvernig getur þá andleg rejmsla orðið öruggari
leiðarvísir til þekkingarenskynsemin sjálf?Egskalnefna
einfaldasta dæmi, sem eg get hugsað mér. Maður, sem
er góðri skvnsemi gæddur, en hefur aldrei lesið kvæði