Tímarit Máls og menningar - 01.12.1946, Page 58

296
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Þetta skrifaði Kaj Munk haustið 1942. Þá var ástandið í Dan-
mörku þegar orðið alvarlegra. Sá Kaj Munk örlög sín fyrir, eða vai
þetta aðeins leikur að orðum? Var ekki ætlun hans að fylla eyðuna,
er tækifærið gæfist, með öðru og meiru en þeirri staðreynd, að
óboðnu gestirnir hefðu meinað honum að fá sjónleiki sína sýnda?
Svarið verður frekast á þá leið, að Kaj Munk óttaðist voveiflega
atburði, og skáldið hlaut samkvæmt eðli sínu að gera þetta hugboð
sitt dramatískt, verða sjálfur miðdepill þeirrar þróunar, sem hlaut
að gerast. Kaj Munk var ekki gæddur yfirnáttúrlegum hæfileikum,
til þess skjátlaðist honum of oft. Ilann kunni ekki heldur þá list að
sigla milli skers og báru. En hugboð skáldsins átti eftir að rætast.
Kaj Munk fæddist 13. jan. 1898 í hinni hlýlegu höfuðborg Lá-
lands, Maribo, og var sonur Carls Emanuels Petersens sútara og
konu hans, sem var af bændaættum. Kaj litli Petersen varð snemma
einstæðingur. Faðir hans varð bráðkvaddur árið eftir að sonurinn
fæddist, og móðir hans var berklaveik og dó fjórum árum síðar frá
heilsutæpu barninu, og lét eftir sig eignir, sem námu ekki nema um
2000 krónum. Þeir sem sáu um útför hennar voru það forsjálir að
hafa eyðu á legsteini foreldranna handa Kaj litla, sem þeir hugðu
eiga skammt eftir ólifað.
Eftir að Kaj Petersen hafði hrökklazt' um hríð milli ættingja
sinna, var honum komið fyrir hjá móðurfrænku sinni Maríu Munk
og manni hennar, en þau áttu kotbæ í nánd við Opager. Hjá þeim
eignaðist hann bernskuheimili í eiginlegum skilningi. Ættingjar
hans voru trúhneigðir. Hin rétta eða „fyrri“ móðir hans, eins og
hann nefndi hana sjálfur, var ættuð úr sveitaþorpi, þar sem „guð
er ennþá til“, og fór oft með snáðann í kirkju. Hjá barnlausu hjón-
unurn í Opager, einkum hjá „síðari“ móður sinni, kynntist Kaj
Munk siðavandri trúarstefnu heimatrúboðsmanna, en drengurinn
kaus heldur kenningu Grundtvigssinna, sem hann komst í kynni við
hjá barnaskólakennaranum, en hann hafði lag á að gæða biblíuna
og Danmerkursöguna lífi með skýringum sínum. Kaj litli hliðraði sér
meira að segja hjá því að sækja kirkju hjá sóknarpresti heimatrú-
boðsmanna, en leitaði heldur til aðstoðarprestsins, sem aðhylltist
stefnu Grundtvigs, — að eigin sögn af því að hann hafði snemma
samúð með þeim sem mestum mótblæstri sættu. Aðstoðarpresturinn,