Tímarit Máls og menningar - 01.10.1961, Page 5

ER GUÐ EKKI MILLJÖRÐUNGUR?
\ þessu sumri hafa vorir vísu lands- og borgarfeður verið viljugir að setja sjálfa sig á
■l*- svið — með æmum tilkostnaði — þegnunum til uppbyggingar og dægrastyttingar. En
þrátt fyrir öll þau sjónarspil og þau furðuskemmtilegu „númer“ sem þeir hafa framið fyrir
opnum tjöldum, hafa trúmálaumræðumar, sem nokkur reykvísk dagblöð með Morgun-
blaðið í broddi fylkingar stofnuðu til, borið af hinum dýrari dægrastyttingum.
Enda þótt það hafi löngum verið talið til eðliseinkunna Islendinga að vilja ekki flíka
trúartilfinningum sínum fremur en öðrum einkamálum, hefur brugðið svo við að blaða-
menn ýmsir í Reykjavík hafa undanfarna mánuði varla yrt svo á mann að þeir byrjuðu
ekki á að leggja fyrir bann spumingar í þessum dúr: Trúið þér á guð? Haldið þér að ann-
að líf sé til? Hélt faðir yðar uppi trúariðkunum á heimili sínu? — og hafi viðtalandinn
lent í einhverjum svaðilförum eða lífshættu er spurt: Báðuð þér til guðs á hættustundinni?
Eins og við var að búast eru það Rússar sem bera ábyrgð á þessari trúarlegu vakningu
blaðamennskunnar. Það hófst með því að merkur gestur frá Sovétríkjunum, frú Fúrtséva
menntamálaráðherra, lýsti yfir því að gefnu tilefni að trúarbrögð væru í andstöðu við
kenningar kommúnismans. Þetta þótti sumum blaðamönnum mikil fim, og ekki bætti úr
skák þegar við bættist að Gagarín geimfari, sem kom hér við nokkru síðar og var undir-
eins prófaður í guðrækni, hafði ekki einu sinni beðið til guðs þegar hann var kominn út
í geiminn (hafi hann þá komizt það, sem ekki er viðurkennt af öllum reykvískum blöðum).
En öllu gamni fylgir nokkur alvara ...
Því miður er ekki nema hálft gagn að því að uppgötva guðleysi kommúnismans, ef ekki
er hægt jafnframt að auglýsa andkommúnismann, eða kapítalismann, sem guðræknisstofn-
un í sjálfum sér. Það gerir Strauss (sbr. síðar í þessu hefti), Adenauer og Franco. Nokk-
uð mun þetta hafa vafizt fyrir hlaðamönnunum; og þó einhverjir þeirra gerðu sér lítið
fyrir og settu jafnaðarmerki milli andkommúnisma og guðstrúar, þá var það hvorttveggja
að prestur einn tók sig óðar til og strikaði út þetta jafnaðarmerki, enda mun hinum gáð-
ari höfundum blaðanna vera Ijóst að flokksmenn þeirra eru ekki orðnir nógu þroskaðir
margir hverjir til að gerast trúbundnir krossfarar í einu vetfangi.
Morgunblaðið lét sér því nægja að veita prestinum sem ekki skildi sinn vitjunartíma
þungar ákúrur, sunnudag eftir sunnudag, en höfuðatriði þeirra umvandana var ekki: Gerið
yður ljóst að guð er í kapítalismanum, heldur: Minnizt þess, prestar, að djöfullinn er í
kommúnismanum, og gleymið því ekki í prédikunum yðar að kommúnisminn er ósam-
rimanlegur guðsorði. Um þetta efni hafa prestarnir ekki tekið af skarið, segir Morgun-
blaðið, og finnst ritstjórunum að vonum þvílíkt háttemi hneykslanlegt. Samt kunna prest-
arnir að eiga sér nokkra afsökun og skal nú bent á eitt atriði sem getur verið nokkur skýr-
ing á hiki þeirra.
Það má gera ráð fyrir að prestarnir séu öllu betur að sér í sögu kirkjunnar en blaða-
mennimir, og þeir fyrrnefndu minnast þess sennilega þó að þeir síðamefndu hafi gleymt
því, að fyrir mörgum öldum átti kirkjan við þá erfiðu samvizkuspumingu að stríða hvort
kapítalisminn, sem þá var á uppsiglingu, væri samrýnianlegur kristinni trú. Um þetta mál
var háð hatrömm og langvinn barátta innan kirkjunnar. Þrátt fyrir að hin kristna megin-
regla hefði verið ljós frá upphafi — okur, arðrán, kapítalismi er bannað í guðsorði — og
þrátt fyrir harða mótstöðu hinna sanntrúuðu, varð endirinn sá að kirkjan úrskurðaði kapí-
243