Tímarit Máls og menningar - 01.10.1961, Page 6

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
talismann guði þóknanlegan og leyfði honum að afneita guði í verki gegn því að hann
dýrkaði hann í orði. Að þessari málamiðlun hafa kristin þjóðfélög búið síðan.
Nú, þegar kirkjan stendur andspænis annarri andstæðu, kommúnismanum, sem gcrir
ekki ráð fyrir tilveru guðs í orði en leitast við að koma á þjóðskipulagi sem er nær hinni
upprunalegu hugsjón kristninnar í raun en nokkurt þjóðskipulag hefur verið, þá er sannar-
lega aðeins von að sumir prestar fortaki ekki að kirkjan geti lifað í „friðsamlegri sambúð
við kommúnismann", einkanlega þegar þeir vita manna bezt hvílíkan sveigjanleika kirkjan
hefur þegar sýnt gagnvart þjóðfélagsafli sem að áliti sannkristinna manna var tæki djöfuls-
ins. Og þetta er því minna undrunarefni þegar þess er gætt að þó sönnum kommúnista sé
lífið á jörðinni vissulega meira virði en vafasamir möguleikar annars lífs, þá kostar það
hann enga sjálfsafneitun að berjast við hlið þeirra kristinna manna sem eru svo samkvæm-
ir sjálfum sér að þeir kjósa heldur sósíalisma en kapítalisma. Slíkir menn eru víða til inn-
an kristinna kirkna; kirkjan hefur lengi verið pólitískt klofin, á mismunandi skýran hátt,
í hægrisinnaðan meirihluta og vinstrisinnaðan minnihluta. Það er mergurinn málsins.
Þegar íhaldið íslenzka krefst þess að prestamir „taki af skarið“ þá er það út frá þessari
staðreynd. Allsstaðar þar sem kapítalisminn hefur nægiiega sterk ítök innan kirkjunnar
neytir hann þeirra til að láta kirkjuleg yfirvöld fordæma hinn vinstrisinnaða minnihluta
í nafni Guðs. Óðar en það er gert, en ekki fyrr, em íhaldsflokkar sjálfkrafa orðnir viður-
kenndir verjendur kristninnar, og geta notað það mikla vald sem kirkjan hefur víða yfir
hugum manna sér til framdráttar. Þannig hefur orðið til það ótótlega fyrirbæri nútíma-
stjómmála sem nefnist „kristilegir ]ýðræðisflokkar“. Tilgangurinn með stríði Morgun-
blaðsins við prestana er því að hræða íslenzk kirkjuyfirvöld til að bannfæra kommúnism-
ann, í þeim skilningi sem Morgunblaðið leggur í það orð, en samkvæmt þeim skilningi
em til dæmis allir kommúnistar sem berjast gegn hernámi og fyrir hlutleysi Islands. Ef
það tækist væri Sjálfstæðisflokknum veitt óbein heimild kirkjunnar til að verða kristilegur
sjálfstæðisflokkur. íhaldið á íslandi er nú aftur farið að líta til þýzka auðvaldsins sem
fyrirmyndar, en í Þýzkalandi er einmitt að finna eitthvert gleggsta dæmið um kirkjulega
afturhaldspólitík; í kosningunum sem þar em nýafstaðnar lét líka katólska kirkjan þau
boð út ganga til kristinna manna að þeim bæri að kjósa Adenauer en ekki Brandt. En hér
er þó dálítill trafali í leið íslenzka afturhaldsins. Dæmin em sem sé legíó um samruna
katólskrar kirkju og auðvaldsflokka, en miklu færri um bein pólitísk not mótmælenda-
kirkna. Hefð prótestantismans veldur því að hér er erfitt um vik. Það er varla um að ræða
nema eitt dæmi úr nútímasögu um beina pólitíska notkun prótestantískrar kirkju, en það
er afstaða hollenzku kirkjunnar í Suður-Afríku. Þegar Sameinuðu þjóðimar samþykktu
vítur á apartheid-stefnuna árið 1951 í nafni mannréttindanna, svaraði þessi kirkja til dæm-
is með yfirlýsingu þar sem meðal annars stendur; „Það em engin náttúrleg réttindi til, því
mönnum falla í skaut réttindi og forréttindi af náð Guðs.“ Það verður víst langt þangað
til íslenzka mótmælendakirkjan verður svona pólitískt þjálfuð.
Enda virðist íhaldið á íslandi vera að búa sig undir að taka upp ný trúarbrögð sem
væru auðsveipari flokkshagsmununum. Það eru trúarbrögð Siðvæðingarinnar, en leiðtogi
hennar dó með nafn íslands á vömnum ef trúa má postulum hans hér. Meðan hann lifði
kippti hann sér ekki upp við það að rugla reitum kapítalismans saman við trú sína, og ef
einhver fór að fetta fingur út í það svaraði hann einfaldlega og blátt áfram með því að
spyrja hvort Guð væri ekki milljörðungur líka. o n
244