Tímarit Máls og menningar - 01.10.1961, Blaðsíða 46

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
flestir forustumenn vinstri aflanna
eru), og vegna vanmáttarkenndar, af
því við vorum ekki öreigar, höfðum
við meiri eða minni tilhneigingu til
að hugsa sem svo, að eina þjóðfélags-
lega hlutverk okkar væri að þýða og
að enduróma óskir fjöldans eftir því
sem þær kæmu fram. Þegar 600 her-
menn hindruðu lestina sína í að fara
af stað með því að hringja neyðar-
bjöllunni, 6. október 1955, þá gáfum
við okkur tima til að spyrja sjálfa
okkur hvort raunverulega væri um
fjöldahreyfingu að ræða. Og sjálf-
sagt var það ekki, en spumingin var
fráleit. Því fjöldinn hreyfir sig aldrei
sjálfkrafa. Það, sem þessir ungu
Frakkar færðu okkur „á bakka“, var
vísbending um djúprœtta tilhneigingu
í brjósti fjöldans. Það var það eina,
sem við gátum vænzt, og það var
tækifæri handa okkur til að hrinda af
stað raunverulegri fjöldahreyfingu.
En við skildum það of seint, og það
varð að byrja allt upp aftur.
Á því örðuga tímabili sem í hönd
fór og einkenndist af skelfilegum von-
brigðum æskumannanna, vonbrigð-
um, sem urðu enn sárari við svik Guy
Mollet (6. febrúar 1956).1 hitti ég
stundum unga menn sem báru vanda-
1 Guy Mollet, íormaður sósíaldemókrata-
flokks Frakklands, sem þá var forsætisráð-
herra, guggnaði þann dag fyrir hótunum
hægriæsingamanna í Alsír. Upp frá þeim
degi varð hann í rauninni bandingi hersins
og fasistaaflanna. — Þýð.
mál sín upp við mig. í hartnær þrjú
ár (þar til vorið 1959), hliðraði ég
mér hjá að gefa þeim nokkurt ráð. Til
þess lágu tvær ástæður. Það var ekki
lengur grundvöllur fyrir slík ráð; og
í öðru lagi var þetta ekki mitt vanda-
mál. Þar á ég við, að ég var ekki í
sömu aðstöðu og þeir: ég var ekki
lengur á herskyldualdri, ég var því
ekki þess umkominn að ráðleggja
þeim að taka á sig áhættu sem ég var
óhultur fyrir sjálfur.
í febrúar eða marz 1956 kom ó-
kunnur ungur maður, á að gizka um
tvítugt, inn í herbergið sem ég deildi
með ungum manni frá Alsír á heilsu-
hælinu í Villiers-sur-Marne: hann
kom til að biðja mig að halda ræðu
um Alsírstríðið fyrir hóp af ung-
mennum í Metz. Ég benti honum með
handahreyfingu á það í hvers konar
stofnun við værum staddir: en hann
svaraði því til, að hann vissi það, en
ef ég vildi, fyndi ég áreiðanlega ráð
til að komast. Nokkrum dögum síðar,
þegar ég hafði komizt „gegnum múr-
inn“ og tekið lestina til Metz, var ég
umkringdur af um hundrað ungum
mönnum, sem létu sér ekki nægja að
hafa hlustað á hálfs annars tíma fyr-
irlestur, en héldu mér síðan í tveggja
tíma yfirheyrslu. Mjög fljótlega vék
einn þeirra að mér þeirri spurningu,
hvort hann ætti að fallast á að fara
til Alsír: „Því get ég ekki svarað,“
sagði ég. Tuttugu mínútum síðar
pundaði hann aftur á mig spurning-
284