Tímarit Máls og menningar - 01.10.1961, Síða 93

UMSAGNIR UM BÆKUR
dæmis í tákni skopsins, sem er mjög per-
sónulegt, raunsætt og ýkjulaust. í bréfinu
um kalda stríðið kveður hins vegar við allt
annan tón, sáran og átakanlegan.
Blindi útskagabóndinn hefur sigrazt á
myrkri augna sinna og „fundið þar endur-
næringu og þrótt“, en leit hans „og óslökkv-
andi þrá eftir einhverju leiðarljósi í þessu
veraldarinnar voðamyrkri", myrkri kalda
stríðsins, — „hefur stundum reynzt svo
erfið, að mig hefur langað til að gefast upp
og láta hina niðdimmu nótt blekkinganna,
áróðursins og andvaraleysisins leggjast yfir
mig ...“ Honum finnst sem þjóð sín hafi
verið slegin andlegri blindu, samtímis því
að hin líkamlega blinda hafði gist hann ár-
ið 1946, og persónulegt áfall hans er hon-
um léttbært á móts við þau ósköp.
„En mér fannst, að ef ég gæfist upp,
hlyti ég að skammast mín svo mikið frammi
fyrir mínum skárri manni, að ég gæti aldrei
horfzt í augu við sjálfan mig.
Það var af þessu, að ég opnaði stundum
ritvélina mína og skrifaði greinar í blöð.“
Með andófinu blés hann að þeim glæð-
um vonar sinnar, sem veraldarmyrkrið
megnaði ekki að slökkva, og hann „trúir
því og treystir af innsta grunni sálar sinnar,
að þjóðin fái sjón sína, áður en hann hall-
ar höfði að foldu, og að hún verði aftur
frjáls í landi sínu eins og hún varð 1944,
og fólkið muni aftur verða eins og nýtt, af
því að það finni að það er frjálst. Það
muni aftur þora að tala um fleira en veður-
far og sauðkindur, það muni verða eins og
goðin, þegar þau fundust á Iðavelli eftir
Ragnarökkur. Og það muni tala um kalda
stríðið eins og hræðilegan draum eða mar-
tröð, sem aldrei komi aftur.“
í myrkri okkar sjáenda lýsa þessir reikn-
ingar og fylgiskjöl hins blinda bónda Ijós-
um stöfum. Það má mikið vera, ef margir
eiga ekki eftir að lmýsast í þetta karlmann-
lega dókúment og verða einhvers vísari og
nokkru bættari eftir. Það má mikið vera, ef
það verður aldrei nefnt í sveitarsíma, rétt
eins og Búnaðarritið og Markaskráin. Og
það má mikið vera, Skúli, ef kýrin þín fær
hvergi virðingarnafnið Búkolla, þar sem
hún verður leidd í fjós, því til staðfesting-
ar, að nýi eigandinn þykist ófalsaður í
kaupunum.
Þorsteinn Valdimarsson.
Bjarni Einarsson:
Skáldasögur
Bókaútgáfa Menningarsjóðs.
Reykjavík 1961.
I
RÁTTFYRiR sína óvenjulegu söfnunar-
gleði og sagnageymd hafa Íslendíngar
ekki varizt því að glata nöfnum margra
sinna beztu höfunda, einsog fomar bækur
okkar sanna bezt. Það hefur þessvegna orð-
ið fræðimönnum, erlendum sem innlendum,
drjúgt til ævistarfs að ákvarða aldur ís-
lenzkra fornsagna, og nú mun almennt talið
að niðurstöðum þeirra í því geti tæplega
skeikað um mikið, þótt höfundarnir dvelji
sem fyrr í leyni. Hafa þar að sjálfsögðu
komið til nákvæmrar athugunar stflsein-
kenni, áhrif innbyrðis, samanburður á sam-
svarandi minnisgreinum sagnanna o. s. frv.
Framanaf voru þó niðurstöður manna ólík-
ar og ollu deilum; helzt skipti um og rofaði
til þegar menn hófu að leyfa sér frjálsleg
frávik undan þeim einstreingíngi að sög-
umar fæm yfirleitt með óskeikula sagn-
fræði.
Á svipaðan hátt og af sömu ástæðu hafa
menn deilt og munu víst leingi deila um
aldur kveðskapar þess er sögur vorar geyma.
Gildir þar að sjálfsögðu eingin ein regla
um sögumar í heild sinni. Á sama hátt og
rithöfundar 13. og 14. aldar gerðu söguleg-
um staðreyndum misjafnlega hátt undir
331