Tímarit Máls og menningar - 01.04.1970, Blaðsíða 11

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR . 31. ÁRG. 1970
1, HEFTI . APRÍL
Halldór Laxness
IVokkrir hnýsilegir staðir í fornkvæðum
Eiröld í Hávamálum
I
FortnyrðisJag nefnir Snorri hið samgermanska metur sem tíðkað var á bundnu
máli germanskra þj óðflokka í vestanverðri Evrópu og á Einglandi á miðöld-
um, margar kynslóðir í gegn. Við íslendíngar þekkjima það eftilvill í fleiri
afbrigðum en aðrir af því sú óvera sem hefur geymst af þessu hjá öðrum
þjóðum veitir ekki ifullnægjandi úrtak. Ait sem gekk á þessu metri virðist
hafa gilt sem skáldskapur á samgermönsku svæði á öldinni fyrir karlúngatíma
en er að hverfa í Þýskalandi á dögum Karlamagnúsar. Ýmsum íslenskum af-
brigðum fornyrðislags velur Snorri ólík nöfn. Völuspá er td. rétt fomyrðislag.
Þar hefur hvert erindi tvo visuhelmínga, hvom um sig fjórar línur á leingd.
Afbrigðið á Sonatorreki, sem hefur í annarri hvorri línu aðeins þrj ár samstöf-
ur, köliuðu menn kviðuhátt. í Hávamálum 'hafa erindin tvio þriggj a línu helin-
ínga, það kallar Snorri Ijóðahátt. Algeingast er að hver lína hafi tvo iktusa í
metri þessu (áherslusamstöfur). Undir fornyrðislagi hafa íslendíngar ort
óslitið frammá vora daga, meira að segja varð blómaskeið í metrinu af róm-
antískum ástæðum fyrir og eftir aldamótin 1800, (séra Jón á Bæsá, Bjami
Thorarensen, Jónas Haligrímsson og fleiri skáld).
Fróðir menn í málsögu standa á gati og segjast ekki geta gert uppá
miili texta sem á að vera ortur snemma á 9du öld eða einhvemtíma á 14du.
Það skakkar ekki nema eiinum litlum 500 ánum. Sama myrkur hvílir yfir
Islendíngasögum. Leingi var haldið að Fóstbræðra saga væri eitt af frum-
veikum meðal fornsagna; nú þykir öllu líklegra að hún sé rituð að minsta-
kosti 70 árum seinna en talið var (Jónas Kristjánsson). Þrymskviða, fárán-
legt skemtikvæði í þj óðsagnastíl, af mörgum talið goðakvæði úr heiðni, ber
þess merki að vera frá 13du öld og hafa líkur verið færðar að höfundi þess
(Peter Hailberg, Arkiv 69). Til skamms tíma þótti einhlítt að Stjóm, norrænn
1