Tímarit Máls og menningar - 01.04.1970, Blaðsíða 35

Sverrir Kristjánsson
Aðdragandi frönskn byltingarinnar 1789
i.
Á síðasta ári voru 180 ár liðin frá upphafi þeirra tíðinda, er hlotið hafa
nafnið stjórnarbyltingin mikla á FrakHandi. Þessa viðburðar var minnzt um
allan heim, og þá ebki sízt í Frakklandi sjálfu, móðurskauti byltingarinnar.
Enginn einstakur atburður hefur markað svo djúpt alla sögu Evrópu og
þessi franska bylting, bæði leynt og ljóst, svo geislavirk eru áhrif hennar,
að enn í dag getur hún valdið flokkadeilum, svo margstrengd var hún og
snúin úr mörgum þáttum, að hæði lýðræðissinnaðir borgarar og kommún-
istar getað leitað ráða í reynslu hennar. Allt fram á okkar öld hefur franska
byltingin staðið sem fjallgróið baksvið lýðræðislegra hreyfinga í Evrópu
og enn víðar um veröldina, sérhver nútímamaður, sem hnýsist í sögu þess-
arar byltingar, er fljótur að skynja, að hann er ekki staddur í annarlegri
löngu horfinni tilveru 'heldur í heimahögum sinna eigin viðfangsefna.
Hinn 4. dag maímánaðar 1789 var mikið um dýrðir í Versölum, þessari
borg, sem Loðvík XIV hafði látið byggja konunglegu einveldi sínu til vegs-
auka og teygt þangað háaðal og háklerka Frakklands, er reistu sér hallir í
námunda við þann fursta, sem einn allra þjóðhöfðingja álfunnar var kennd-
ur við sólina. Um götur þessarar tiginhornu borgar fór mikil skrúðfylking
og stefndi að kirkju Heilags Loðvíks, eina dýrlingsins í hinni fornu kon-
ungsætt Capetinga. Með nokkrum rétti mátti segja, að í þessari fylkingu
færi öll franska þjóðin, eða fulltrúar hennar að minnsta kosti: því að hér
gengu til að hlýða messu hinar þrjár opinberu stéttir Frakldands. Fremstir
fóru um sex hundruð fulltrúar þriðju stéttar, klæddir svörtum skrumlausum
fötum hins franska borgara 18. aldar. Á hæla þeim gengu fulltrúar aðalsins
í litríku silki og fjöðrum, því næst komu óbreyttir klerkar, klæddir svörtum
lit embættis síns, þá biskupar og kardínálar í miklu skrúði. Síðastur fór
konungurinn, Loðvík XVI og drottning hans María Antoinette, fríð, létt-
lynd og austurrísk, og þeim nærri bræður konungs. Á gangstéttum og húsa-
þökum stóð múgurinn, þetta nafnlausa fólk, sem átti eftir að koma svo mj ög
25