Tímarit Máls og menningar - 01.04.1970, Blaðsíða 37

ASdragandi frönsku byltingarinnar 1789
ungsveldinu sem klerkar, enda helgaSi Jiún 'það í krýningarathöfninni, um
uppeldismál og fátækraframfæri var kirkjan einráð og átti mikla hlutdeild
í ritvörzlu og eftirliti með öllu prentuðu máli. En því fór fjarri, að franska
klerkastéttin væri einlit nema rétt á yfirborðinu. Hún skiptist sjálf í aðals-
menn og alþýðu. HáHerkar — biskupar, ábótar og dómkirkjuprestar —
voru svo til allir aðalbomir, en sóknarprestar og reglubræður voru af lág-
stéttum, flestir runnir úr bændastétt. í rauninni vora aðeins tvær lögstéttir
í Frakldandi — aðalbornir menn og múgur. Það kom einnig fram í bylt-
ingunni, að sóknarprestamir á stéttaþinginu snerust á sveif með þriðju stétt
í pólitískum átökum hennar við hina aðalbornu höfðingja, leika og lærða.
Hinn veraldlegi aðall naut einnig mikilla fríðinda, bæði heiðursréttinda
svo sem þeirra að bera sverð, og annarra fjörefnaríkari, svo sem undanþágu
frá vissum sköttum, einkum skatti þeim fornum, sem kallaður var klippingur
— la taille, en greiðsla á þeim skatti skildi í Frakklandi á milli ótigins manns
og eðalborins. Lagalega séð var aðallinn ekki undanþeginn öllum beinum
sköttum af tekjum, en honum tókst með ýmsum brögðum að humma þá fram
af sér. Aðalsmanmastétt Frakklands var ekki eins haglega skipulögð og klerk-
ar. Ættgöfgin var hið sýnilega tákn hins sanna franska aðalsmanns — sverð-
aðalsins, noblesse d’épée. Þegar fram í sótti og líða tók á öldina varð upp-
dráttarsýkin í þessari tiginbomu stétt æ skæðari, munurinn á fátækum og
ríkum aðalsmönnum varð meiri. Aðalsmenn sveitabyggðanna lifðu við fá-
breytt kjör, rúnir öllu nema ættarstoltinu, héldu dauðahaldi í gömul léns-
réttindi sem þeir höfðu yfir fáeinum bændahræðum. Þeir sem sátu við kjöt-
katlana í Versölum voru á yfirborðinu betur stæðir, enda gátu margir
gengið í ríkissjóðinn og staðið þar í stálinu. En flestir lifðu þeir langt um
efni fram og voru stórskuldugir. Löngum hafði frönskum eðalherrum verið
bannað að fást við verzlun, iðnað eða fésýslu. En þessir erfingjar léna
og landskulda urðu æ háðari peningunum, hinni slegnu mynt. Jafnvel frama-
vonir sverðaðalsins í hernum urðu að engu, ef þeir gátu ekki keypt sér liðs-
foringjatign fyrir 25 eða 50 þús. franka. Áður en varði fóru tignir aðalsmenn
að kvænast til fjár og taka niður fyrir sig, næla sér í hlutabréf í iðnaði og
skattheimtufélögum og braska á kauphöllinni. Háborinn aðalsmaður og geist-
legur að auk eins og Talleyrand var fyrir byltinguna kunnur viðskiptavinur
kauphallarinnar í París. Gullinn kapítalisminn teygði til sín æ fleiri menn
úr háaðli til samneytis við sig og bauð þeim í dansinn kringum þann kálf,
sem var æðsta skepnan á búinu.
En ekki var allur aðall Frakklands kenndur við sverð. Þeir voru ekki fáir
27