Tímarit Máls og menningar - 01.04.1970, Síða 90

Tímarit Máls og menningar
ræði aff fara sncrama í háttinn að hætti
siffaðra þjóða. En svo urffu þau líka þreytt
á því aff fara snemma aff hátta, og þá hefst
nýr þáttur sögunnar. Pétur rís úr ními
sínu og labbar sig fram í fonstofu aff önd-
verffri nóttu, og fniin arkiar sömox leiff inn-
an skianuns. Leigjandinn snarar sér fram
í stofuna eftir öllum finnanlegum púffum
til aff auika gestum sínum þsegindi, og síð-
ar rogast herrarnir meff hasgindastólinm
sömu leið, svo aff þaff geti fariff sem bezt
um frúna. Eitt kvöldið er útvarpstækiff
flutt, og þar sem frúnni líffur ekki vel
nema rauða málverkiff hangi yfir útvarps-
tækinu, þá er þaff líka fært og síðan hvert
málverkiff af öffru — af veggjum stofunn-
ar fram í forstofu. — Og stofan er auff.
3.
Þetta þykdr mér veigalítil uppistaffa í
sögu, sviplítil atburffarás og fátækleg inn-
sýn í mannlegt líf og örlög þess. En þetta
er tákn, segja bókmenntafræffingarnir. En
þaff verffur engin saga úr tákni einu saman.
Ef táknið á aff vísa til innrásar erlendra
afla í þjófflíf okkar og hjónekomin eiga
aff tákna íslenzkt þjófflíf, þá geta þessi
blessuð hjónakom ekki setiff meff hendur
í skauiti og látiff reka á reiffanum, ef úr á
aff verffa skáldverk. En ég heyri bók-
menntafræffingana segja: „Hér í er fólg-
inn hinn dýri skáldskapur sögunnar. Hér
er hinn nakti sannleikur sagður á tákn-
rænan hátt. Þannig er íslenzk þjóff. Hún
hreyfir sig ekki til eins eða neins og getur
ekki neitt, ekki einu sinni komiff þaki yfir
höfuffiff á sér, og þráir ekkert fram yfir
þaff aff njóta lífsins í skjóli vinsamlegrar
afstöðu innrásaraflanna“. — Við getum
látiff sannleiksgildi boffskaparins um
hundslega undirgefni og viljalausan tusku-
hátt liggja á milli hluta, en látum þetta
mægja: Himn óvéfengjanlegasti sannleikur
þarf ekki aff hafa snefil af skáldskap í sér
fólginn, hve dýrlegum táknum sem liann
er búinm. Eigi þessi hjón aff vera tókn ís-
lenzbu þjóffarinnar, þá verffur eitthvað það
aff vera í fari þeirra og háttum, sem minnir
á venjulegt fólk á íslandi. Lesandinn þarf
að geta komizt í samband viff persónumar,
vaknað til skilnings á affstæðum þeirra,
fundiff til meff þeim í erfiðleikunum, risiff
gegn þeim, drýgi þær ódáðir, eða dáff þær,
ef drengilega er viff brugffiff. Engu elíku
er hér aff heilsa. Háttsemd þeirra öll er sú
afkára, aff maffur neyffist til aff gefa þau
upp á bátinn viff fyrstu kynni.
Tábnin vaða uppi í bókinni eins og
hvalatorfa. Sums staffar má vel viff una.
Svo er með fitl Leigjandans við útvarps-
tækiff með þeim afleiðingum, aff dnauma-
lag frúarinnar heyrist ekki lengur, en frá
tækinu ómar nýtt lag meff ærandi hávaffa á
enskiri tungu. Tttki þeir sneiff, sem eiga.
En víðast missa táknin gersamdega manks
og eru í innsta effli sínu krein botnleysa,
hvernig sem þeim er velt fyrir sér. Tökum
fyrst lykilinn sem dæmi. Um innrás Leigj-
andans var því aff kenna, aff Pétur hafffi
ekki manndóm í sér til að koma upp íbúð-
inni þeirra. Þau gátu ekki lokaff aff sér,
af því aff þau bjuggu í leiguhúsnæði. Ekki
var því þó um aff kenna, aff þau hefffu
ekki lykil, „lykillinn stóð eftir í skránni
þegar þau fóru“, er það síffasta, sem sagt
er í sambandi viff flutning þeirra úr leigu-
íbúffinni í nýja húsið sitt. Þetta hlýtur aff
vera mjög mikilvægt tákn í skáldverkinu,
því að aftur er til þess gripiff, þegar hjón-
in og Leigjandinn eru orðin eitt í forstof-
unni. Þá finnur frúin til þess meff fögnuffi,
hve mikið öryggi er I því fólgiff aff hafa
Leigjandann hér vdff útddymar, þaff jafn-
gildir læsingu.
Þó eru tvö önnur tákn, sem eru enn dul-
arfyllri, og eru þau líffræffilegs eðlis. Ann-
að er af sviffi ‘kynlífsins. Eitt kvöldiff, þeg-
ar hjónin eru aff búa sig undir aff hátta
80