Tímarit Máls og menningar - 01.12.1976, Blaðsíða 89

Framhalds s kólar
kvæm að nákvæmlega sé tilgreint hverjir skulu framkvæma hvaða verk
og hvernig. Þessi rígbinding um verksvið starfsliðs framhaldsskólastigs-
ins er víða auðsæ í tillögunum. Við slíka skipan glata þeir sem í þessu
„apparati“ starfa öllu frumkvæði og frelsi við störf sín. I tillögunum er
nánast hvergi drepið á kennara, þó er þess á einum stað getið að sett skuli
lög um lag þessara tannhjóla, það á að vera samræmt. Það er líka einkenn-
andi að kennurum er hvergi ætlað neitt frumkvæði, né heldur íhlutunar-
réttur um skólamál neitt til jafns við ýmsa þrýstihópa að ekki sé minnzt á
ráðuneytið.
Þær hugmyndir um miðstýrða einokun sem felast í 2) og þaulskipulagn-
ingin sem af þeim leiðir og felst í lið 3) eiga rætur sínar að rekja til gjör-
samlega úreltra kenninga um stjórnun. Þarna ganga aftur hugmyndir Max
Webers um skrifstofuvald, sem vafalaust hentar vel fyrir hernað og þótti
gagnlegt við stjórnun framleiðslufyrirtækja á fyrri hluta þessarar aldar,
en hefur alla tíð verið vita gagnslaust fyrir menntakerfi og aðra þætti
mannlífs sem ekki taka einungis mið af dauðum hlutum og deyjandi fólki.
Það er raunar auðskýranlegt að þessar allra einföldustu hugmyndir um
stjórnun skuli skjóta hér upp kollinum. Islenzkt embættismannakerfi er
svo fáliðað og illa búið að það getur aðeins sinnt bráðnauðsynlegusm dag-
legum verkefnum. Við slíkar aðstæður er afar eðlilegt að menn hneigist
til að skipuleggja öll viðbrögð svo vel að þau verði nánast vélræn. Með
þeim hætti verður embættismönnum að minnsta kosti kleift að gegna því
lágmarkshlutverki að hafa eftirlit á verksviði sínu. Reyndar virðist íslenzkt
embættismanna- og stjórnunarkerfi svo illa statt að það gemr ekki einu
sinni sinnt þessum frumþörfum stjórnunar svo að vel sé. En þótt skýra
megi þessa tilhneigingu til skrifstofuvalds er hún engu að síður óæskileg,
hætmleg og hvað mennmn og skólahaldi viðkemur nánast út í hött.
Menntun verður aldrei samræmd með þeim hætti að hún verði stöðluð
eins og tillögurnar gera ráð fyrir, en sérhver sæmilega árangursrík tilraun
til stöðlunar veldur stöðnun. Hvernig á að fara að því að jafna saman
einni námseiningu (hvað sem það nú kann að vera) í píanóleik annars
vegar og vélritun hins vegar? Þetta þarf að gera samkvæmt 4). Verður
þetta gert með útreikningum á áslætti per mínútu? eða með öðrum þeim
hætti sem binda mætti í reglugerðir og námsskrár þannig að þeir sem em
fullkomlega fákunnandi í báðum listunum gætu litið eftir framkvæmd-
inni? Hafi reglugerðir og námsskrár ekki þessa eiginleika eru þær ónýtar
sem stjórntæki.
391