Tímarit Máls og menningar - 01.10.1979, Page 125

mynda og línurita sem bókin geymir
bætir einnig upp knappan texta.
A bls. 58 er einmitt gott dæmi um
lakoniska afgreiðslu stórra spurninga.
Þar segir: „. . . þá ber að því að hyggja
að lífið sjálft felur í sér mikil átök og
líf án átaka er óhugsandi". Auðvitað
geta lesendur látið þessa málsgrein fram-
hjá sér fara sem marklitla málalengingu,
en í raun er höfundur hér að boða eitt
grundvallarsjónarmið sitt og gefur þar
með velkomið tækifæri til umfjöllunar
þess og andstæðra sjónarmiða. Nýting
þessa og hliðstæðra tækifæra veltur sem
fyrr segir algerlega á kennaranum.
Eins og að líkum lætur er stéttaskipt-
ing sú sem stafar af mismunandi afstöðu
manna til framleiðslutækjanna bókar-
höfundi hugleikin. Hann einfaldar þá
umræðu sem verða má og kynnir les-
endum aðallega tvær stéttir í upphafi,
millistétt og verkalýðsstétt. Það þykir
mér í sannleika fullmikil sparsemi, sem
bitnar aukinheldur sérstaklega á ís-
lensku útgáfunni, vegna þess að það
ágæta dæmi sem þar er tekið (bls. 61)
tekur til andstæðna í lífsháttum borg-
arastéttar og verkalýðsstéttar. Annars er
öll umræða um félagslega mismunun
einkar markviss þótt þýðingin beri nokk-
ur merki um erfiðleika við staðfærslu
dæma. Ekki get ég fallist á fræðilegt
gildi teikningarinnar á bls. 62, sú teikn-
ing skreytir reyndar kápusíðu dönsku
útgáfunnar.
Undir lok kaflans um skóla og mennt-
un kemst höfundur að eftirfarandi nið-
urstöðu (bls. 76): „Skólarnir geta . . . .
ekki breytt samfélaginu. Ef við viljum
að skólarnir gegni öðru hlutverki en
þeir gegna nú verðum við fyrst að
breyta samfélaginu". Hér finnum við
annað dæmi þess að höfundur víkur
heimspekilegum grundvallaratriðum að
Umsagnir um bækur
ungum lesendum sínum í örfáum orð-
um. Endurómurinn er ósvikinn frá efn-
ishyggju þeirra Marx og Engels (1968,
bls. 38): „Lífið ræðst ekki af vimnd-
inni, heldur ræðst vimndin af lífinu."
Og spyrja má hér eins og smndum
endranær við svipuð tækifæri: Hitta
slíkar yfirlýsingar ekki höfundinn fyrst-
an fyrir? I kennslustund mætti einnig
spyrja hvernig þetta komi heim við
hina frægu ályktun W. I. Thomasar:
„Ef kringumstæðurnar eru skilgreindar
á ákveðinn hátt verða afleiðingar þeirra
í samræmi við skilgreininguna," sem
Israel hefur vitnað til og lagt út af með
velþóknun (1973, bls. 46), og réttilega
bent á tengslin við kenningar Bergers
og Luckmans (1967).
Upphaf kaflans um vinnuna og sam-
félagið er ekki mjög skipulegt, en þar
er einnig að finna mjög vandað og vei
framsett efni.
Mig bresmr þekkingu til að fjalla
sem skyldi um kaflann um hagkerfið.
Þar vil ég þó gera eina athugasemd við
þýðingu. A bls. 111 segir að auðmagns-
eigandinn kaupi vinnu. Þarna ætti tví-
mælalaust að nota orðið vinnuafl. Bæði
væri það í samræmi við frumtextann,
en einnig yrði þá komist hjá hugtaka-
ruglingi sem ekki er unnt að forðast
þegar hugtakið vinna í alþýðlegri merk-
ingu sinni skýtur upp kollinum á bls.
H5.
A b!s. 119 segir: „Flestir sem vinna
líkamleg störf í okkar samfélagi, hafa
engin tækifæri til að vinna með höfð-
inu“. Auðvitað væri hægt að skilja þessa
málsgrein með umburðarlyndi og stilla
sig um smámunasemi. En hér er verið
að gera unglingum grein fyrir mismun
líkamlegrar og andlegrar vinnu, sem
fyrir marga þeirra er alvarlegt og per-
sónulegt mál, og þá verður að gera
371