Tímarit Máls og menningar - 01.11.1980, Side 9

Adrepur
fjöldans og jafnvel auki það. Ofaná þetta er hann borgaralegur stjórnmálamaður
sem berst vasklega fyrir rétti einkaframtaksins til að arðræna launaþrælana; i
þeim efnum er hann of vitlaus eða of heiðarlegur til að tala tæpitungu.
Getur það verið nóg fyrir formenn öflugra verkalýðssamtaka að slíkur maður
hafi verið „góður“ við Jón og Gunnu, til að þeir lýsi yfir stuðningi við hann í
forsetakosningum ?
Eftilvill. En Albert er líka ímynd hinnar borgaralegu-vesturheimsku hetju:
drengurinn sem fæddist í fátækt en tókst með dugnaði og útsjónarsemi að vinna
sig uppúr stétt sinni og verða maður með mönnum, þ. e. maður meðal höfð-
ingjanna; ekki sakar að honum skyldi lánast þetta meðfram af líkamlegri hæfni:
fótboltakappi er ólíkt nær alþýðunni en stirðbusalegur bókabéus.
Er það þá nóg fyrir verkalýðsforingja að forsetaefni skuli vera „self-made
man“ ?
Eftilvill. En Albert er einnig óstéttvís borgari að því leyti að hann er yfirlýstur
andstæðingur borgaralegrar fínmenningar. Honum nægir sá lágkúrulegi iðn-
varningur sem fjölþjóðahringir Vesturlanda ætla fjöldanum til afþreyingar. I
þessum efnum gætir hann „hagsmuna skattgreiðenda“ af lýðskrumskenndum
ákafa.
Allt eru þetta miklir kostir fyrir hugsandi verkalýðsforingja, hver og einn
kannski ekki nægilegur til að lagst sé á hnén en samanlagðir yfrið efni til
einlægrar aðdáunar.
Skrifræðið í verkalýðshreyfingunni, sem vanalega gengur undir nafninu
verkalýðsforystan, er á sama báti og Albert í menningarlegu tilliti (einsog
reyndar verkalýðsstéttin yfirleitt). Verkalýðshreyfingin hefur fyrir löngu afsalað
sér öllu frumkvæði í þessum efnum. Takmarkaðir tilburðir hennar í þessa veru
eru bergmál af starfsemi borgaralegra stofnana. Innan verkalýðsforystunnar er
svo sérviturt fólk ekki til að það haldi því fram að verkalýðsstéttin sem heiid geti
átt sér sitt eigið menningarstarf i blóra við menningu ríkjandi stéttar. Fjöl-
þjóðalágkúran er meðtekin sem ákjósanleg andans fæða fyrir fjöldann. Samtímis
er fjandskapast við borgaralega fínmenningu (sem þrátt fyrir alit er auðvitað
mörgum sinnum betri en menningarleysi verkalýðsstéttarinnar).
Þarna hafa hugsandi verkalýðsforingjar fundið sinn fyrsta snertiflöt við
Albert Guðmundsson.
Það gildismat sem liggur að baki hugmyndinni um hina „self-made“ hetju er
ekki borgaraleg grilla hér fremur en i Bandaríkjunum þó svo að borgarastéttin
þar hafi upphaflega blásið í hana lífi; það er fyrir löngu orðið fastur liður einsog
venjulega í hugmyndaheimi allra stétta. Sá er mestur sem hefur unnið sig upp
263