Tímarit Máls og menningar - 01.03.1990, Side 4

Frá ritstjóra
Frá og með þessu hefti kemur Tímarit Máls og
menningar út í stærra broti en áður og uppsetn-
ing efnis er nokkuð breytt frá fyrra horfi. Tíma-
ritið hefur orðið vinsæll safngripur í hillum
bókmenntamanna og má vera að sumum þyki
lítil bót að nýja brotinu. Því er við hæfi að
vekja athygli á kostum nýbreytninnar en þeir
eru meðal annars: auknir möguleikar í mynd-
skreytingum og uppsetningu efnis, hagkvæm-
ari prentun og meira lesefni en áður. Er það
von mín að þessari nýjung verði vel tekið og
að menn láti það ekki skaprauna sér að ný hefti
eru ögn hærri í bókahillunni en hin gömlu.
***
Undanfarna mánuði hafa verið miklar svipt-
ingar í alþjóðamálum. Frelsisalda gengur yfir
ríki Austur-Evrópu þar sem fólk hefur ekki
notið mál- og ferðafrelsis undanfama áratugi,
og hefur verið sagt að nú sé eftirstríðsárunum
loks að ljúka. Slökunin milli austurs og vesturs
kallar á ný sjónarmið og nýjar vonir. Nú mætti
ætla að svigrúm skapist til að takast á við þau
tröllauknu vandamál sem bíða mannkynsins:
umhverfisspjöll og ástandið í þróunarlöndun-
um.
í þessu tímaritshefti er birt grein eftir Václav
Havel, einn hinna nýju valdamanna í Austur-
Evrópu. Vonandi gefur þessi grein lesendum
innsýn í þann hugmyndaheim sem býr að baki
löngu andófsstarfi handan jámtjaldsins sem nú
hefur borið ávöxt. Havel telur að trúin á algild
kerfi og vísindalegt skipulag hafi miklu valdið
um ógöngur Austurevrópuríkjanna og að sami
hugsunarháttur sé ríkjandi á Vesturlöndum. í
hans huga eru sósíalismi og auðvaldsskipulag
margþvældir orðaleppar úr djúpi fyrri aldar,
eins og hann kemst að orði. Líklegt er að frels-
isbarátta Austurevrópubúa hræri streng í
brjósti allra sem láta sig mannleg kjör ein-
hverju varða, hvort sem þeir kenna sig við
vinstri eða eitthvað annað.
***
Stofnendur Máls og menningar voru vinstri-
sinnar og börðust fyrir frelsi í þeim skilningi að
þeir vildu brjóta hlekki fátæktarinnar —jafnt
andlegrar sem veraldlegrar fátæktar. Að þeirra
dómi var þekking forsenda framfara. Þeir voru
að sumu leyti upplýsingarmenn: vildu dreifa
bóklegum fróðleik sem víðast, ásamt vönd-
uðum skáldskap.
Þetta er rifjað hér upp af því tilefni að Tímarit
Máls og menningar er nú fimmtíu ára sem
almennt bókmenntatímarit; en fyrsta árið var
það félagsblað þar sem kynntar voru útgáfu-
bækur forlagsins.
Þegar litið er yfir farinn veg er ekki annað sjá
sjá en tímaritið hafi þjónað upphaflegum mark-
miðum sínum vel. Kannski er það að einhverju
leyti því að þakka að Tímaritið hafði gott veg-
amesti í öndverðu: Löngun þeirra manna, sem
til þess efndu, til að fræða landslýðinn og
kenna honum að meta góðan skáldskap, kenna
honum að leita réttar síns og unna frelsinu.
ÁS
2
TMM 1990:1