Tímarit Máls og menningar - 01.03.1990, Blaðsíða 111

Grund í Eyjafirði og bíl Bookless-bræðra.
Þeir bílar, er fyrst komu voru einfaldir að
gerð, þunglamalegir, bilunargjarnir og hent-
uðu illa vegleysum Islands. Sem lætur að
líkum varð koma bflsins því engin sigurför í
fyrstu.
Tímamót urðu, að sögn Ásgeirs, árið 1913
er fimm Vestur-íslendingar fluttu til landsins
Ford bifreið af gerðinni T-model. Bíll þessi
var léttur og lipur og sannaði að bílar gætu
komið að gagni á íslandi. Ásgeir segir síðan:
„Notkun bifreiða hefur verið óslitin og vaxið
jafnt og þétt frá því er Ford þeirra félaga fór
að bruna hér um götur og þá fáu vegi sem
finna mátti utan þéttbýlis.“
Það er tvennt sem athygli vekur við þessa
fyrstu bíla og þá menn sem stóðu að innflutn-
ingi þeirra. í fyrsta lagi var þekking á þessum
galdratækjum mjög takmörkuð. Oftar en ekki
fékk eigandi vélfróðan mann til þess að ann-
ast bílinn, þar með talið að aka honum. í öðru
lagi hefur menningarsögulegt gildi, að þeir
sem flytja inn fyrstu bifreiðar Islands eru
kaupmenn af erlendum uppruna, ellegar Is-
lendingar sem dvalið hafa erlendis um lengri
eða skemmri tíma. Það kennir okkur með
hvaða hætti framandi hugmyndir og ný tækni
berast til landsins.
Fjórði kafli bókarinnar fjallar að mestu um
þau bifreiðaverkstæði sem starfrækt voru í
Reykjavík frá árinu 1913 og fram á þriðja
áratuginn. Ásgeir getur auk þess um vinnuað-
stöðu, verkfæri og kaup og kjör á þessum
verkstæðum.
Bókarhöfundur hefur þann hátt á að kalla
fyrst fram á sjónarsvið það bflaverkstæði sem
fyrst er starfrækt hér á landi og getur um örlög
þess. Því næst fjallar hann um það verkstæði
sem er annað í tímaröðinni o.s.frv.
Fyrsta bifreiðaverkstæði á Islandi var rekið
í tengslum við Bifreiðafélag Reykjavíkur, er
stundaði almennan bifreiðaakstur og stofnsett
var árið 1913. Verkstæðið var til húsa í óein-
angruðum bárujámsskúr og sinnti eingöngu
viðgerðum á bílum félagsins. Á næstu árum
fjölgaði verkstæðum í Reykjavík nokkuð. Má
nefna verkstæði Jónatans Þorsteinssonar fyrir
Overland bfla er hann flutti inn, sem og verk-
stæði Bifreiðastöðvar Steindórs, er snemma
gerðist stórtækur í bifreiðaakstri. Það var hins
vegarekki fyrren að vorlagi 1918 að almenn-
ingur gat komið með bíla til viðgerða á verk-
stæði Jóns Sigmundssonar sem var fyrsta
almenna bifreiðaverkstæðið í Reykjavflc.
Er samtímamenn skyggnast til baka, vekur
hin lélega vinnuaðstaða þessara ára nokkra
athygli. Bifreiðaverkstæði voru flest í léleg-
um húsakynnum þar sem rafmagni var ekki til
að dreifa. Aldinn viðgerðarmaður lýsir vinnu-
ljósum með þessum orðum: „Við höfðum
kerti og olíuluktir, venjulegar stormluktir, en
yfir vinnuborðinu var gaslukt. Ekki var hægt
að hreyfa hana því hún þoldi ekki hnjask.“ Af
rafmagnsleysinu leiddi að alla bor- og slípi-
vinnu varð að inna af hendi með handafli.
Dæmi um þau frumstæðu verkfæri sem not-
uð voru á þessum árum er að til þess að lyfta
bílum voru einfaldlega notaðir þeir tjakkar
sem bflnum fylgdu. Sem vænta má voru held-
ur engin logsuðutæki fyrir hendi á verkstæð-
um á áðurnefndu tímabili.
Vinnutími og launakjör voru einnig með
öðrum hætti en nú tíðkast. Ásgeir nefnir að
vinna hófst að jafnaði kl. 8 að morgni. Nokk-
uð er misjafnt hve lengi var unnið fram eftir
degi. Það var háð þeim verkefnum sem fyrir
lágu hverju sinni. Bifvélaviðgerðarmenn,
sem voru óiðnlærðir launamenn, fengu aðeins
greitt fyrir unna tíma, og sama tímakaup hve-
nær sólarhrings sem unnið var.
Forvitnilegt er að skoða bakgrunn þeirra
manna sem fyrstir fengust við bifreiðavið-
gerðir á Islandi. I bókinni segir um þann þátt:
Fyrstu íslensku bifreiðaviðgerðar-
mennimir höfðu flestir fengist við vél-
ar með einum eða öðrum hætti áður en
þeir gáfu sig að bifreiðaviðgerðum.
Jón Sigmundsson hafði unnið við véla-
viðgerðir vestanhafs. Björgvin Jó-
TMM 1990:1
109