Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1990, Blaðsíða 17

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1990, Blaðsíða 17
unarháttur manns, sem gersamlega gekk upp í að koma í veg fyrir það, að verða byltingargjam, ofstopafullur og áður en lýkur firrtur sjálfum sér. Þannig gerist það að maður, gagntekinn af göfugustu áformum, kemst að leiðar- lokum á þann stað þar sem persónuvana vald þarfnast hans mest: í hugsunarfar alræðisins sem ekki er hans eigið, þar sem hann gefur eigin skynsemi og samvisku uppá bátinn fyrir óbyggilegt fen! Svo lengi sem það markmið næst, skiptir það litlu hvort fenið nefnist „hagsækT, „sósí- alismi" eða „friður“. Vissulega getur ekki verið gott frá sjónarmiði landvarna og hagsmuna Vesturlanda að nokkur segi „betur rauður en dauður“. Samt er það svo að hið alltumlykjandi persónuvana vald, sem hefur sig upp yfir báðar valdablakkir og er djöfullega freistandi í sinni yfir- þyrmandi nærveru, getur ekki óskað sér neins betra. Það vígorð er órækt tákn þess að sá sem svo talar hefur gefið mannseðli sitt frá sér: Hann getur ekki lengur stað- fest neitt það sem nær útyfir hann sjálfan, hvað þá lagt lífið í sölurnar fyrir það sem gefur því gildi. Patocka skrifaði einu sinni að það líf sem hann væri ekki reiðubúinn að fóma í þágu þess sem gefur því gildi, væri ekki þess virði að lifa því. Og það er einmitt í heimi svona lífs og við slíkan „frið“ (þ.e. a.s. „drottinveldi hversdagsins") sem hættast er við að stríð brjótist út. Þar skortir nefnilega eina raunverulega sið- gæðismúrinn gegn stríði: kjarkinn sem skuldbindur til æðstu fórnar. Dymar eru þá galopnar fyrir andskynsamlegri „tryggingu hagsmunanna“. Þar sem ekki eru hetjur, sem vita fyrir hvað á að deyja, þar hefur verið tekið fyrsta skrefið í átt til Patocka skrifaði einu sinni að það lífsem hann vœri ekki reiðubúinn aðfórna í þágu þess sem gefur því gildi, vœri ekki þess virði að lifa því. þess að fólk sé brytjað niður einsog kvik- fénaður. Með öðrum orðum: Vígorðið „betri rauður en dauður“ skapraunar mér ekki af því að það feli í sér hemaðar- uppgjöf gagnvart Sovétríkjunum. Það ógnar mér af því að það felur í sér sið- gæðisuppgjöf Vesturevrópumannsins gagnvart gildi lífsins og hann skirrist ekki við að ganga undir ok ópersónulegs valds, hvert svo sem það er. Vígorðið segir sem sé þetta, þegar allt er tekið með: Það er ekkert það til sem vert er að fórna lífinu fyrir. En án þess að hin æðsta fóm sé innan sjónmáls, missa allar fórnir merk- ingu sína. Eða: Ekkert er neins virði. Allt er merkingarlaust. Þetta er heimspeki sem afneitar hinu mannlega. Slík heimspeki leggur sovésku alræði pólitískt lið. Og það er þessi sama heimspeki sem skapar alræðiskerfi á Vesturlöndum. I stuttu máli: ég get ekki varist þeirri hugsun að menningu Vesturlanda stafi meiri ógn af sjálfri sér en af SS-20 eld- flaugum. Þegar franskur vinstrisinnaður náms- maður sagði við mig með glampa í augum Þar skortir nefnilega eina raunverulega siðgæðismúr- inn gegn stríði: kjarkinn sem skuldbindur til æðstu fórnar. TMM 1990:1 15
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.