Tímarit Máls og menningar - 01.03.1990, Blaðsíða 13

Að minni hyggju er veruleikinn miklu
alvarlegri en þetta. Rétt einsog reykháfur-
inn sem óhreinkar himininn er ekki ein-
vörðungu tæknilegur galli sem tæknin
bætir úr né gjald fyrir þægilegra neyslulíf,
heldur miklu fremur tákn siðmenningar
sem hefur afneitað því altæka, skeytir
engu um náttúruheiminn og hefur reglu-
boð hans að engu — með hliðstæðum
hætti eru alræðisríkin viðvörun um miklu
alvarlegri hættu en skynsemishyggja
Vesturlanda er reiðubúin að viðurkenna. í
raun og veru eru alræðisríkin einsog kúpt-
ur gljáflötur lögmálsbundinna afleiðinga
hennar. Að vísu mynd í skrípastærð en
sýnir hvert hún eiginlega stefnir. Alræðið
er einsog rótarskot frá þróun skynsemis-
hyggjunnar, afurð útþenslu hennar og við-
vörun, og það er lærdómsríkt dæmi um
kreppu hennar.
Alræðisríkin eru ekki aðeins hættulegir
nágrannar, og því síður eru þau framvörð-
ur einhverskonar allsherjar framfara í
heiminum. Því miður eru þau andstæðan
þver: Þau eru framvörður allsherjar
kreppu sem herjar á siðmenningu okkar,
fyrst þá evrópsku, síðan þá vesturlensku
að Ameríku meðtalinni og loks siðmenn-
ingu alls heimsins. Alræðiskerfið er einn
framtíðarkosturinn sem bíður Vestur-
landa. Ekki endilega svo að skilja að einn
góðan veðurdag muni alræðisríkin ráðast
að Vesturlöndum og leggja þau undir sig,
heldur þarf að kafa hér dýpra: Þau sýna
það svart á hvítu, hvert „ragnarök hins
Alræðiskerfið er einn
framtíðarkosturinn sem
bíður Vesturlanda.
ópersónulega" kunna að leiða, svo notað
sé orðalag Belohradskýs.
Endirinn verður alger drottnun af hálfu
bólgins, nafnlauss og persónuvana skrif-
finnskuvalds. Enn er það ekki ábyrgðar-
laust, en allt sem kennt verður við
samvisku er gersamlega utan starfshátta
þess. Valdið byggist á hugmyndafræði-
legri grillu sem er hvarvetna nálæg og
getur réttlætt hvað sem er án þess að nálg-
ast sannleikann nokkum tíma. Valdið er
sem heimur eftirlits, kúgunar og ógnar.
Það er vald sem tekur hugsun, siðgæði og
einkalíf undir ríkið og sviptir það öllu
mannlegu yfirbragði. Það er vald sem er
löngu hætt að vera mál einhverrar klíku
alræðissinnaðra valdstjómenda, heldur
nær valdið tökum á fólki og gleypir það
með húð og hári, þannig að fólk sam-
samar sig valdinu, með þögninni ef ekki
vill betur. Valdið er ekki lengur í hendi
neinna tiltekinna heldur er það einmitt
valdið sem hefur alla í hendi sér. Valdið
er skrímsli sem ekki lýtur lengur stjóm
mannsins heldur dregur það manninn með
„hlutlægum“ skriðþunga sínum á vit ógn-
vekjandi, óþekktrar framtíðar (og hlutlæg
telst sú hreyfing þar eð hún er laus við alla
mannlega mælikvarða og þar með það
sem mannlegt vit nær til, andstæð allri
skynsemd).
Ég endurtek: Þetta er alvarleg viðvörun
til siðmenningar samtíðarinnar. Ef til vill
eru einhverstaðar hershöfðingjar sem
telja að best sé að losa sig við slík stjóm-
kerfi og síðan falli allt í Ijúfa löð. Þetta
væri skammgóður vermir og líkist því að
ólagleg stúlka hyggist losa sig við lýti sín
með því að brjóta spegilinn sem minnir
hana á ljótleika sinn. „Endanleg lausn“ á
borð við þetta er einkennandi fyrir dag-
TMM 1990:1
11