Tímarit Máls og menningar - 01.03.1990, Blaðsíða 21

urnar, líf og heilsu, hann reynist hafa
meira vald, þótt hann sé formlega réttlaus,
en þúsundir nafnlausra kjósenda við aðrar
aðstæður. Það kemur í ljós að einnig í
þessum heimi okkar — jafnvel hér við
ysta vígi hans þar sem nöprustu vindar
blása — hefur það sitt að segja að tefla
sinni eigin reynslu og náttúruheimi gegn
. . . einstaklingur sem virðist
valdalaus en ræðst í að tala
þrumuraust sannleikans og
leggur allt sitt í sölurnar . . .
reynist hafa meira vald, þótt
hann sé formlega réttlaus, en
þúsundir nafnlausra kjós-
enda við aðrar aðstœður.
„saklausu“ valdinu og afhjúpa sekt þess,
einsog höfundur bókarinnar um „Gúlag-
eyjaklasann“ hefur gert. Það kemur í ljós
að sannindi og siðgæði geta lagthomstein
að nýjum grunni stjórnmálanna og þessi
gildi búa jafnvel hér og nú yfir ótvíræðu
pólitísku afli. Vamaðarraust eins kjark-
mikils vísindamanns, sem er útlægur ger
til einhvers útkjálkastaðar og undir sí-
felldri ógn óvinveitts umhverfis, heyrist
yfir landamæri meginlandanna og talar til
samviskunnar hjá mestu valdamönnum
heimsins hærra rómi en heilir talkórar
launaðra áróðursmeistara. Það kemur í
ljós að hrein-persónulegar eigindir einsog
gott og illt geyma enn sína ótvíræðu
merkingu og við viss skilyrði geta þær
haggað því valdi sem sýnist svo óhagg-
anlegt með stórsveitum sínum af her-
mönnum, lögreglu og skrifræði. Það
kemur í ljós að stjómmál þurfa alls ekki
að eilífu að vera sérsvið sérfræðinga í
valdatækni, og einn óbreyttur rafvirki
sem hefur hjartað á réttum stað og ekkert
hræðist, megnar að hafa áhrif á örlög
þjóðar sinnar.
Sannarlega er „andpólitísk stjómmála-
stefna“ möguleg. Pólitík „neðanfrá". Pól-
itík mannsins, ekki stjórnkerfisins.
Pólitík sem sprettur frá hjartanu, ekki af
kenningum. Það er engin tilviljun að
þessa reynslu vonarinnar verði menn að
ganga í gegnum einmitt hér, útvið þetta
dapurlega vígi. Við „drottinveldi hvers-
dagsins" verða menn að stíga niður á botn
brunnsins til að geta greint stjörnumar.
Þegar Jan Patocka skrifaði um Charta
77 beitti hann orðalaginu „samstaða
hinna hrjáðu“. Hann hugsaði til þeirra
sem dirfast að spyrna gegn ópersónulegu
valdi og reisa gegn því það eina sem þeir
eiga ráð á: Manngildi sitt. Eru ekki horfur
á betri framtíð þessa heims fólgnar í al-
þjóðasamstöðu hinna hrjáðu, sem ekki
skeyta um landamæri ríkja, stjómmála-
kerfa og ríkjabandalaga, fólks sem stend-
ur utan taflmennsku viðtekinna
stjórnmála, fólks sem ekki sækist eftir
virðingartitlum og skrifstofusessum,
fólks sem leitast við að gera raunverulegt
stjórnmálaafl úr fyrirbrigði sem tækni-
fræði valdsins hæðist að nú á dögum: Úr
samvisku mannsins?
Hjalti Kristgeirsson þýddi.
TMM 1990:1
19