Tímarit Máls og menningar - 01.03.1990, Blaðsíða 71

maðurinn geti aldrei fengið neinn botn í.
Sósíalismi? Enn ein grillan frá 19. öld
þegar menn ortu um fallega hluti. Stjömu-
speki? Hví ekki það, varla er hún verri en
ismar vísindahyggjunnar úr því að kaosið
er hvort sem er grunnlögmál tilverunnar
og menn geta aldrei komið reglu á hana
— bráðum fara menn sjálfsagt að spá í
innyfli fugla . . .
„Umræðan“ sem fram fór í tímaritum
og háskólum og í listaverkum síðasta ára-
tugar fólst í merkingarlegum nihilisma,
upplausn og afbyggingu, niðurbroti, eða
hvað við viljum kalla dekonstrúksjón —
hún fólst að minnsta kosti í því að tæta í
sundur og greina í hel ólíka orðræðuhætti,
leika sér með kerfin, skella þeim í tölvu
og fíflast með þau og aðeins upphafs-
mennimir mundu til hvers — og allt var
það sennilega maklegt því vestræn sið-
menning og vestræn hugsun hefur með
sínum gáfulegu orsökum og afleiðingum
og óhrekjanlegu niðurstöðum skilið eftir
sig sviðna jörð. Guð er ekki einu sinni til
umræðu. Sósíalisminn er einhver harð-
læst hurð. Kapítalisminn er tryllt framboð
og eftirspurn með eftirgangsmunum.
Sósíaldemókratían samþykkt með sem-
ingi en einhvem veginn innilega mikil
andstæða eldmóðs og hugsjóna. Við mun-
um aldrei heyra fréttir á borð við: öfga-
sinnaðir sósíaldemókratar rændu í gær
farþegaskipi til að leggja áherslu á kröfur
sínar um kaupleiguíbúðir . . .
Listin varð á síðasta áratug að glanna-
legu ívitnanasukki. „Sniðugt“ var orðið,
„gaman að þessu“. Ef þú málaðir ekki
með glotti út í annað varstu einfeldningur.
Ef þú skopstældir ekki að minnsta kosti
þrjár bókmenntastíltegundir varstu skussi
eða jafnvel einlægur. Komment um
komment um komment var málið. Textar
sem spruttu af textum. Inntak sem fólst í
inntaki sem fólst í kommenti sem fólst í
kommenti um útúrsnúning meiningar.
Neðanmálsgreinar við list sem var, meðan
mönnum lá eitthvað á hjarta, bókmenntir
sem voru eins og maðkamor á dauðum
höfundinum. Og allt voru þetta viðbrögð
við ránshendi auglýsingamarkaðarins
sem blés burtu öllu inntaki klassíkurinnar
Listin varð á síðasta áratug
að glannalegu ívitnanasukki
Og allt voru þetta viðbrögð
við ránshendi auglýsinga-
markaðarins . . .
og menningararfsins og yfirleitt þess sem
hafði verið háleitt hugsað, gerði dömu-
bindi að inntaki Verdis, tengdi Michel-
angelo tannlími. Og þetta var ansi
sniðugt. Þetta var ansi fágað. Þetta var allt
svo ansi kankvíst.
■ Og einhvem veginn erum við núna þeg-
ar í hönd fer síðasti áratugur aldarinnar
ósegjanlega þreytt á öllum þessum dár-
skap listarinnar, allri þessari afþreyingu
sjónvarpsins, þessu eilífa andlega gott-
erísáti fjöldamenningarinnar. Samt er það
rétt að byrja.
***
Töfraraunsæi er sennilega það orð sem
oftast hefur verið notað til að auðkenna
bókmenntir síðasta áratugar. Það fólst
stundum í nokkurs konar álfaskrauti utan
á römmu félagslegu raunsæi. Oftar fólst
það þó í tilhneigingu til að magna upp
TMM 1990:1
69