Tímarit Máls og menningar - 01.03.1990, Blaðsíða 18

að gúlagið væri skattur sem greiða yrði
fyrir hugsjónir sósíalismans og Soltsén-
itsín væri einungis persónulega beiskur
maður, var ég gripinn djúpum söknuði. Er
Evrópu virkilega um megn að læra af
sinni eigin sögu? Getur verið að þessi
indæli piltur skilji ekki að einnig hið allra
glæstasta áform um „hagsæld allra“ sann-
ar ómennsku sína á því andartaki sem það
krefst ósjálfboðins dauða eins einasta
manns (ekki þess dauðdaga sem væri vís-
vitandi fóm lífsins fyrir það sem gefur því
gildi). Getur staðist að hann skilji það
ekki fyrr en hann verður sjálfur lokaður
inni í einhverjum þrælkunarbúðum í
grennd við Toulouse? Hefur nýlenskan —
newspeak — dagsins í dag þaggað svo
rækilega niður eðlilegan talsmáta, að
tveir menn geti ekki miðlað hvor öðrum
svo einfaldri reynslu?
sem það kemur fram í neyslu, auglýsing-
um, kúgun, tækni eða orðagjálfri (innan-
tóm orð eru holdleg systkin ofstækis og
ein af uppsprettum alræðishugarfars). Við
verðum, án þess að skeyta um hæðnis-
raddir, að endurheimta gildismat okkar
frá náttúruheiminum og játa þeirri leið-
sögn hans er við áður höfum afneitað. Við
verðum með auðmýkt vitringsins að við-
urkenna takmörk heimsins og leyndar-
málin að baki hans; við verðum að fallast
á að í skipulagi tilverunnar er eitthvað það
að finna sem er ofvaxið skilningi okkar;
við verðum aftur og aftur að líta út til
okkar algilda sjóndeildarhrings, en hann
getum við, ef við aðeins viljum, uppgötv-
að og endurfundið æ ofaní æ. Við eigum
að taka mark á eigin reynslu og ábyrgð,
íhuga hana og staðfesta í lífi okkar án þess
að hugmyndaleg ritskoðun hlutist þar til;
gera hana að mælikvarða, siðaboði og
4
Sjálfsagt er þess vænst af mér, eftir alla
þessa bitru gagnrýni, að ég komi nú fram
með eitthvað sem ég geti talið vera vit-
rænan valkost Vesturevrópumanni sem
stendur augliti til auglitis við pólitískar
þrengingar nútímans.
Það ætti að vera augljóst af því sem á
undan er komið að ég tel að við stöndum
öll, jafnt í vestri sem austri, frammi fyrir
mikilvægu verkefni sem allt annað ætti að
spretta af. Verkefnið felst í því að veita
hvarvetna og við hvert fótmál vakandi,
íhugula og um leið öfluga mótspyrnu
gegn mannfjandsamlegri framsókn nafn-
lauss og ópersónulegs valds í Hugmynda-
fræði, Kerfi, Stjómtækjum, Embættum,
Gervimáli og Vígorðum. Að verjast fjöl-
þættu og gerfirrtu oki þessa valds, hvort
Verkefnið felst í því að veita
hvarvetna og við hvertfót-
mál vakandi, íhugula og um
leið öfluga mótspyrnu gegn
mannfjandsamlegri framsókn
nafnlauss og ópersónulegs
valds ...
viðmiðun allra okkar gerða. Við verðum
að treysta meir á rödd samviskunnar en á
óhlutbundin hugarfóstur og varast að
mynda okkur neina ábyrgðarkennd aðra
en þá sem sú rödd blæs okkur í brjóst. Við
eigum ekki að fyrirverða okkur fyrir það
að finna til kærleika, vináttu, samhugar,
meðaumkunar og umburðarlyndis; þvert
á móti eigum við að leiða þessar grund-
16
TMM 1990:1