Tímarit Máls og menningar - 01.03.1990, Blaðsíða 112

hannsson hafði stundað vélfræðinám
hér heima og erlendis. Gnmur J. Sig-
urðsson hafði reynslu af bátamótorum
og Oddur G. Jónsson hafði annast
ljósamótora. (100, 102)
I fimmta kafla fjallar Asgeir um bifreiðaverk-
stæði í Reykjavík á þriðja áratug aldarinnar.
Þar getur hann um tíu verkstæði sem starfrækt
voru á áðurnefndu tímabili og starfa mörg
hver enn. Byrjað er að geta um það verkstæði
er fyrst hóf starfsemi og svo koll af kolli.
Verkstæðin eru: Verkstæði Sveins Egilssonar,
R Stefánssonar, BSR, Jóh. Ólafssonar & Co,
Egils Vilhjálmssonar, Sveins og Geira,
Röskvi við Sjávarborg, verkstæði Reykja-
víkurbæjar, verkstæði Vegagerðar ríkisins og
verkstæði Kveldúlfs. Höfundur fjallar einnig
um starfsmenn allra verkstæðanna, sem og
vinnuaðstöðu, verkfæri og tækjakost.
Helstu breytingar sem verða á bifreiðavið-
gerðum á þriðja áratugnum eru fullkomnari
verkfæri og tæki, auk stórbættrar vinnuað-
stöðu. Þegar hér var komið sögu, voru fastir
lyklar og sérverkfæri orðin algeng, en lítið
bar á rafmagnsverkfærum; handaflið var enn
eina tiltæka aflið. Vinnuaðstæður og vinnu-
hættir tóku stórstígum breytingum, ekki síst
er ný verkstæði voru byggð. Nú voru gólf
steypt og slétt, gluggar orðnir stærri og húsa-
kynni bjartari, ennfremur sem rafmagn og hiti
voru komin á flest verkstæði. Þar sem hús-
rými var víða takmarkað tíðkaðist enn að gera
við bíla utandyra í misjöfnum veðrum.
Á þriðja áratug aldarinnar höfðu íslending-
ar lifað með bílum í tæpa tvo áratugi. Á þeim
tíma jókst reynsla og þekking á þessum farar-
tækjum með hverju ári. Hver sem les rit Ás-
geirs kemst hins vegar vart hjá því að undrast
þá fákunnáttu sem enn ríkti á sviði bílavið-
gerða á tímabilinu 1920-1930:
Þegar ég byrjaði bílaviðgerðimar var
ekki um neina kennslu eða tilsögn að
ræða í þeim efnum. Þó gekk furðan-
lega að halda öllum ökutækjum nokk-
urn veginn í lagi eða í nothæfu ástandi,
en þekkingarleysi varð stundum til
mikils baga, ekki síður á sviði um-
hverfis og aðbúnaðar en sjálfra við-
gerðanna.
í eitt skiptið fékk ég nokkuð dýr-
keypta reynslu í þessum efnum, en þá
var ég alls ófróður um þá hættu sem
öllum stafar af því eiturgasi sem bflar
anda frá sér, séu þeir í gangi, sér í lagi
í lokuðu húsi þar sem loftræsting er
ófullkomin. í þetta skipti var ég að
vinna við bíl og lá undir honum á verk-
stæðisgólfinu, rétt við afturenda púst-
rörsins, en vélin var í gangi. Allt í einu
verða félagar mínir þess varir að ég
ligg algjörlega hreyfingarlaus svo þeir
drógu mig undan bílnum. Þá reyndist
ég vera orðinn alveg meðvitundarlaus.
Þeir drösluðu mér út fyrir dyr og þegar
ég fór að anda að mér hreinu lofti tók
ég að lifna við. (135)
Sitthvað er bílaframleiðsla og bílaviðgerðir.
Af bók Ásgeirs má ráða að verkstæði flest
hafi verið smá og verkaskipting lítil. Því var
á annan veg farið við framleiðslu þeirra bfla
er komu til landsins. Bílaiðnaður í Bandaríkj-
unum er ein þeirra starfsgreina þar sem fyrst
var leitað nýrra leiða í framleiðslu og rekstri.
í Fordverksmiðjunum var færiband fyrst tek-
ið í notkun, störf stöðluð og verkaskipting
aukin, með þeim afleiðingum að hugur og
hönd voru aðskilin og hægri höndin vissi vart
hvað sú vinstri aðhafðist. Sú framleiðsluskip-
an varð síðar meir að fyrirmynd í rekstri
stærri fyrirtækja um gervallan heim.
Ásgeir fjallar því næst um fyrstu verkstæð-
in á Suðurlandi. Tvær ástæður liggja að baki
því að Suðurland er eini landshlutinn utan
höfuðborgar sem getið er um í bókinni; Kaup-
félag Árnesinga á Selfossi hefur starfrækt eitt
stærsta bifreiðaverkstæði landsins í hálfa öld.
Þeir bifvélavirkjar sem þar hafa starfað hafa
110
TMM 1990:1