Tímarit Máls og menningar - 01.03.1990, Síða 82

bamabókmennta, bæði innávið og úti í
samfélaginu. Fyrsta skrefið verður að fel-
ast í því að búa höfundum betri kjör. Það
er í rauninni skilyrði þess að hægt sé að
vænta einhverra afreka á þessu sviði. Eins
og málum er háttað í dag er afkoma bama-
bókahöfunda algjörlega undir markað-
inum kominn. Og markaðurinn er ekki
stór þegar um tvö hundruð og fimmtíu
þúsund manna þjóð er að ræða; stóru
vinningamir í því happdrætti tryggja í
mesta lagi nokkurra mánaða vinnufrið.
Launasjóður íslenskra rithöfunda, sem
úthlutar rúmlega 300 mánaðarlaunum á
ári, hefur reynst bama- og unglingabóka-
höfundum lítill styrkur. Þeir hljóta í hæsta
lagi starfslaun til fjögurra mánaða í senn,
oftast minna, á meðan fullorðinsbókahöf-
undar eru allsráðandi í hærri flokkum.
Afleiðingin er sú, að bamabókahöfund-
ar skrifa nær einvörðungu í tómstundum,
sem í vinnuþjökuðu íslensku nútímaþjóð-
félagi verða æ stopulli. Aðeins þrír eða
fjórir af þeim tuttugu til þrjátíu höfundum
sem hafa verið virkir í að semja fyrir böm
og unglinga síðustu ár hafa gert skriftir að
aðalstarfi. Af svipuðum fjölda fullorðins-
höfunda er hlutfallið um það bil einn á
móti þremur. Til þess að geta lifað af
vinnu sinni verða þeir að framleiða miklu
meira en góðu hófi gegnir. Tvö meiri-
háttar verk á ári eru lágmark. Það segir sig
sjálft að við slíkar aðstæður er erfitt að
vanda vinnubrögðin sem skyldi. Mark-
aðssjónarmið verða líka meiri freisting,
og áður en höfundur veit af er hann bund-
inn á klafa fjöldaframleiðslu, sem heftir
listrænan þroska hans.
Útgefendur halda því fram að ógerlegt
sé að greiða íslenskum höfundum hærri
ritlaun en þeir hafa nú, því það myndi
Ofan á áðurnefnd vandkvæði
leggst sú staðreynd, að
samkeppnisstaða barna- og
unglingabóka á jóla- og
afmœlisgjafamarkaði hefur
stórversnað síðustu ár . . .
hækka útsöluverð bókanna, sem aftur
myndi leiða af sér enn frekari samdrátt í
sölu. En það er löngu orðið tímabært að
endurskoða skiptingu kökunnar; hlutur
bóksala mætti að ósekju minnka verulega
til hagsbóta fyrir höfunda og útgefendur.
Þá má benda á að í Noregi tíðkast að
greiða hærri höfundarprósentu fyrir
bama- og unglingabækur til að bæta upp
tekjutap vegna lægra söluverðs þeirra.
Ofan á áðumefnd vandkvæði leggst sú
staðreynd, að samkeppnisstaða bama- og
unglingabóka á jóla- og afmælisgjafa-
markaði hefur stórversnað síðustu ár, með
vaxandi hlutadýrkun og minnkandi tiltrú
á gildi bóka, að ógleymdri fjárhagslegri
kreppu sem hefur dregið úr bóksölu al-
mennt. Þær bamabækur sem helst bera sig
á markaði við slíkar aðstæður eru þýddar
bækur, gjaman gefnar út í fjölprenti og í
mörgum tilvikum styrktar af Norræna
þýðingarsjóðnum eða Þýðingarsjóði.
Nú má ekki misskilja orð mín svo, að ég
sé að amast við útgáfu góðra bóka eftir
erlenda höfunda; auðvitað hlýtur bæði
lesendum og innlendum höfundum að
vera það mikil uppörvun að kynnast sem
fjölbreyttustu safni vandaðra skáldverka.
En það skýtur skökku við að útgefendur
skuli njóta fjárhagslegrar aðstoðar við að
gefa út erlendar barna- og unglingabækur,
80
TMM 1990:1