Tímarit Máls og menningar - 01.12.1991, Page 39

Séra Magnús var vinur Magnúsar Eiríks-
sonar og fylgdist með trúarlegum og heim-
spekilegum deilum erlendis.
Það er ekki fyrr en kemur fram um 1880
að Benedikt lætur eftir sig heimildir um
afstöðu sína til kirkju og trúar. Má vera að
bygging hinnarnýju Þverárkirkju 1878-79
valdi þar nokkru um. Fyrstu athugasemdir
hans varðandi þessi efni benda ekki til ann-
ars en mjög hefðbundinnar, uppreisnar-
lausrar trúarafstöðu. Þannig skráir hann í
almanak sitt 9. nóv. 1879: „Messað á Þverá,
tókum sakramenti.“ Ári síðar var hann
m.a.s. kosinn í sóknamefnd Þverársóknar,
en þá bókar hann í almanak sitt 1. ágúst
1880: „Messað á Þverá. Nefndarfundur í
Múla. Safnaðarfundur, kosið í nefndina
J[ón á] Þverá, S[igurður í] Hólum, B[ene-
dikt á] Auðnum." Það er líka á næstu árum,
einkum 1883-84, sem Benedikt sýnirmest-
an áhuga á að efla messusöng í Þverár-
kirkju, og lengi áfram var hann þar for-
göngumaður um söng. Þó að Benedikt tæki
þennan þátt í safnaðarstarfi, hlýtur afstaða
hans til kirkjunnar að hafa verið orðin mjög
tvíbent þegar upp úr 1880 því að í bréfi til
Kristjáns Jónasarsonar 11. sept. 1882
kveðst hann hafa villst „[...] lengra og
lengra frá brjóstum blessaðrar kreddu-rík-
is-kirkjunnar, og nú hata ég hana og fyrirlít
af öllu hjarta!!"6
Naumast er unnt að hugsa sér að maður,
sem svo mælir, hafi staðið heilshugar að
kirkjulegu starfí í sóknamefnd og líka
mætti gera ráð fyrir að Benedikt hafi ekki
síður iðkað kirkjusöng sakir ástar á tónlist
en vegna umhyggju fyrir útbreiðslu guðs
ríkis.
Það er þó fyrst og fremst eftir stofnun
leynifélagsins Ófeigs í Skörðum og félaga
1888 og eftir að það tekur að kaupa erlendar
fagurbókmenntir og rit um heimspeki,
þjóðfélagsmál og trúarefni að kirkjuand-
staða og gagnrýni á viðteknar trúarhug-
myndir verða áberandi þættir í lífsviðhorf-
um Benedikts. Það er líka jafnvel eins og
hann hafi gert sér vonir um að leiða mætti
prestana til betri vegar. Þannig segir hann í
bréfi til Valdimars Ásmundssonar 31. mars
1890:
Við höfum hér nú eins konar lestrarfélag
sem nær yfir alla Suður-Þingeyjarsýslu og
kaupum það besta sem við getum af Norð-
urlanda-Literatur. Fjórum prestum höfum
við náð í félagið til þess að knýja þá til að
lesa og, ef mögulegt væri, kenna þeim
mannúðlegt umburðarlyndi.7
Og enn heldur hann áfram í bréfi til Valdi-
mars 28. jan. 1891:
Eg er hræddur um að prestunum lítist ekki
á blikuna hér nyrðra. Við manntalið í haust
kom það upp, að ekki svo fáir neituðu ekki
einungis að vera lútherskir heldur einnig að
hafa nokkur trúarbrögð, og komu þó færri
í ljós en til var ætlast sökum þess að svo
víða var ekkert spurt um trúarbrögð. Ann-
ars eru sumir prestar hér búnir að læra
„tolerance“ (t.d. sra Á[mi]) og vinna í bróð-
emi og félagsskap með mönnum sem játað
hafa þeim að þeir væru trúlausir. Sra Á[mi]
er t.d. í stjóm kaupfélagsins með okkur
Pétri Gauta og hefur fullkomið traust á
okkur í siðferðislegu tilliti, engu síður en
sínum best kristnu sóknarbömum. Þetta
hefði þótt fim mikil fyrir nokkmm tíma. En
ekki kemur þetta af kæringarleysi, því allir
erum við heitir hver fyrir sinni skoðun.
Þetta sýnist mér vera vottur um andlegan
þroska. Fjórir prestar eru í bókafélagi okk-
ar, en það er hémmbil alveg heiðin „litera-
tur“ sem það félag kaupir og les.8
Hér dregur Benedikt ekki úr trúleysi sýsl-
TMM 1991:4
37