Tímarit Máls og menningar - 01.09.1993, Blaðsíða 18

sem jafnframt var kóróna á æviverki hans.
Halldór aftur á móti rifjar upp í viðtölunum
sinn eiginn uppvöxt í Laxnesi og opnar þar
sýn yfir lendur sem hann átti eftir að kort-
leggja nákvæmar í Túninu heinia og þeim
ævisögum sem á eftir fóru.
Það er svo á áttunda og níunda áratugnum
sem Halldór situr andspænis viðmælendum
og fréttahaukum sem í fjölda viðtala bera
fram skoðanir og spurningar töluvert
ágengari en fyrr og Halldór er annað hvort
berskjaldaðri eða kýs sjálfur að veita fyllri
sýn í huga sinn og heim, kannski orðinn
þreyttur á þeirri sótthreinsandi lotningu
sem hafði umlukt hann um hríð.
Oftar en ekki snýst umræðan um hið
bannhelga svið: stjórnmálin. Lítum fyrst á
viðtal Áma Þórarinssonar við Halldór í
Helgarblaði Vísis 24. aprfl, árið 1977:
Halldór: ,,Þó ég tæki ekki þátt í stjórnmála-
umræðu nema fáein ár á vinstri væng eru
samt stjórnmál það eina sem sumir menn
spyrja mig um. En það er leiðigjamt að vera
alltaf að endursegja það sem maður sagði
um stjórnmál á Hitlerstímanum. Hitler
hafði þá gáfu að snúa mönnum til Stalíns."
„Leiðast þér stjómmál núna?“
„Nei. Ég hef bara gaman af því að brjóta
heilann um alvarleg stjórnmál. Ég fylgist
alltaf með þeim af athygli. En héreru engin
alvarleg stjómmál. Hér ríkir hálfkæringur í
stjómmálum. Við erum í einhverju hólfi út
af fyrir okkur þar sem við á einhvern hátt
komumst hjá því að taka þátt í raunveruleg-
um stjórnmálum. Við erum dálítið utan við
heiminn (...)
Ég man þegar ég var að fara hér um
landið, bæði upp til sveita og í sjávarplássin
— á þeim árum þegar ég var að safna mér
í skáldsögur eins og Sölku Volku, Sjálf-
stætt fólk, Heimsljós — þá var líf í landinu
erfitt og hart; mjög sorgleikskennt. Núna er
það miklu meira í ætt við skrípaleik.“ (...)
„I einfeldni spyr ég hvort hann aðhyllist
núna einhverja ákveðna þjóðfélagslega
hugsjón sem við gætum kallað svo.
„Ég veit ekki lengur hvað þjóðfélagið
er“, svarar hann þá. Eru það háttvirtir kjós-
endur? Er það alþingi? Er það ríkisstjórnin?
Eða stjómmálaflokkarnir? Og hvar á þetta
félag heima? Hefur það adressu? Get ég
farið í mál við það? Ég þekki bara almenn-
ing í landinu. En almenningur í landinu er
víst ekki þjóðfélagið. Og hvað meinarðu
með hugsjón? Er það ídealismi? Eða
kannski bara ídeólógí? Maður má vara sig
að nota svona orðaleppa sem þýða ekki
nokkum skapaðan hlut. í dönskunni, því
útlendu máli sem við slettum mest, skilst
mér að ídealisti þýði sama og einfeldningur
eða asni.“
„Er orðið hugsjón merkingarlaust í þín-
um huga?“
„Ef ég fengi það útskýrt þá væri það ekki
merkingarlaust! Ef þú vildir spyrja mig
með einhverju skiljanlegu orði, þá myndi
ég kannski geta svarað“, segir hann og það
hefur fokið í hann vegna þessarar, að hans
mati, barnalegu spumingar. Ég reyni að
klóra í bakkann: Jahá, þetta er líkast til
spuming um pólitískt takmark eða mark-
mið .. .
„Pólitískt markmið?" segir hann snögg-
ur upp á lagið. „Þú meinar til dæmis bjór-
hugsjónina? Ég held það væri betra að
spyija pólitíkusana. Hér veður allt uppi í
pólitíkusum. Náttúrlega er hægt að setja
upp einhverja skrá yfir þau markmið sem
fólkið í landinu eigi að taka. Mér skilst að
stjómmálamenn séu að reyna það. En þeir
verða að standa í ábyrgð fyrir öllum sínum
frösum sjálfir.
Margar af þessum hugsjónum svoköll-
uðu eru náttúrlega partur af skrípaleik sem
leikinn er hér fyrir mig og aðra. Ég held ég
hvorki dæmi þennan leik né útskýri frekar
16
TMM 1993:3