Tímarit Máls og menningar - 01.09.1993, Blaðsíða 55

myndar (ég umorða hér Borges) líta svo á
að það sé villandi og blekkjandi að skrifa
um evrópsk málefni og beita evrópskum
aðferðum. Þeir halda því fram að við eigum
að gera okkur grein fyrir því að við séum
ein og yfirgefin og eigum því ekki að þykj-
ast vera evrópsk. Ég fyrir mitt leyti tek, að
breyttu breytanda, undir orð Borgesar um
hina argentísku hefð, en hann sagði að við
gætum tileinkað okkur öll viðfangsefni
Evrópubúa, „tileinkað okkur þau feimnis-
laust án þess að hika, og árangurinn getur
orðið, og er, mjög góður.“
Ég lít svo á að verk mín hafi í þessu
samhengi (samhengi sveitarinnar) þar sem
þau tóku út þroska sinn, þar sem þau fengu
að þroskast og dafna, beðið dálítinn ósigur,
alveg sér á parti í þeirri röð ósigra sem við
höfum mátt þola, eins og stöðuga og óþreyt-
andi tilraun til að losna út úr þessum and-
legu þrengslum, með því að vinna með
þemu og goðsagnir á nýjan og ferskan hátt.
Ég lít því á verk mín (þau sem ég er búinn
að skrifa og þau sem ég á óskrifuð) sem
einangrað skipbrot, sem má eða mætti skil-
greina sem skipbrot einstaklings fremur en
goðsagnar, stefnu, fagurfræði eða heims-
sýnar.
II
Ég hugsa stöðugt um hið eilífa vandamál
formsins sem gæti ef til vill haft þau áhrif
að þetta óhjákvæmilega og endanlega skip-
brot yrði ekki eins sársaukafullt og endan-
legt. Formsins sem gæti ef til vill ljáð
tilgangsleysi okkar nýtt inntak, formsins
sem ef til vill gæti gert hið ómögulega:
bjargað verkinu frá því að verða myrkri og
skeytingarleysi að bráð, hjálpa því að kom-
ast yfir fljót dauðans. Þess vegna langar
mig í næstu verkum mínum, það er að segja
ef sjálf hugmyndin um verk verður ekki
orðin ryðbrunnin af skeytingarleysi, að
skrifa um hið stórkostlega skipbrot manns-
ins og tilraunir rithöfundarins til að vinna
gegn því með því að skrifa sínar eigin
goðsagnir, í eigin formi, með eigin röddu
sem er einangruð, ein á báti og fær ef til vill
hvorki svar né bergmál, en er þó bæði sárs-
aukafull og auðþekkjanleg.
Öll hugmyndafræðileg, efnahagsleg,
heimspekileg og siðferðileg vandamál eru
um leið mín vandamál. Allt sem andlegum
málefnum viðkemur (og þá er ég að tala um
og hugsa út frá ,,Weltgeist“ Hegels) kemur
mér við, hvort sem það er hjá okkur eða í
heiminum yfirleitt. í öllum tilfellum er það
ég sem er í klemmu, ég sem er andvaka, ég
sem er með eða á móti og það er ég sem
hugsa með mér dag eftir dag, klukkustund
eftir klukkustund að þetta bókmenntavafst-
ur mitt sé ekki til neins og að bókmenntimar
séu hér og nú (og ekki einungis hér og nú)
algerlega úrelt og tilgangslaust fyrirbæri og
að vera mín sé að klofna í tvennt og að ég
sé að verða að „homo duplex", að hið eig-
inlega ástríðubál mitt brenni í ástalífmu
fjarri metnaði mínum á bókmenntasviðinu
(sem ég var að tala um), en um leið finn ég
á mér, og það er einmitt hængurinn, að það
er ekki til nema eitt vandamál: annaðhvort
gefur maður sig á vald augnablikinu, stjóm-
málunum, fer að sleikja sig upp við almenn-
ing og hættir þá um leið að vera rithöfundur,
listamaður sem getur skapað hamleta og
werthera, eða þá að maður þrjóskast við og
heldur í þá sannfæringu að allt þetta brölt
feli í sér einhverja dýpri merkingu.
Hvert einasta bókmenntaverk er til í
ákveðnum tíma og rúmi, það takmarkast og
TMM 1993:3
53