Tímarit Máls og menningar - 01.09.1993, Blaðsíða 81

að höndla með jarðir eftir ófullgerðum kort-
um. Þannig risu heilar borgir á teikniborð-
um í Englandi. Þær virtust rísa beint upp úr
óbyggðum landssvæðum, sem reyndar
voru oft landnámsjarðir Máría. Máríar sáu
sitt óvænna þegar Evrópubúar komu af
skipsfjöl með „löggilta pappíra" upp á mik-
il landsvæði og þar með hófst barátta sem
stendur enn yfir. Þegar Máríar gengu Vikt-
oríu drottningu á hönd fann hún sig samn-
ingsbundna við þá um vemdun á löndum
þeirra og eignum. Flestir nýbúarnir vom
Englendingar af „millistétt“ og nú tóku þeir
til sinna ráða. Þeir byggðu upp öfluga
embætúsvél. Þar týndust landadeilur í ára-
tugi, jafnvel í heila öld. Landsvæði féllu og
falla enn undir ,,skipulag“ og fólk er flutt
nauðugt af jörðum sínum. Máríar hafa
stundum haft betur í málum sem breska
krúnan hefur sinnt og hafa því séð hag sinn
í því að verða konungs- eða drottningar-
hollir með afbrigðum.
Afleiðing af þessari stöðu hefur orðið
mjög sérkennileg. Blendin föðurlandsást
háir evrópsku landnemunum. Þeir telja sig
flesúr ,,enska“ þótt þeim þyki breska krún-
an hafí brugðist þeim. Fólk af ættum sem
hafa borið bein sín í nokkra mannsaldra í
landinu telur sig áfram ,,enskt“ vegna þess
að ,,innlendir“, þ.e. Máríar, geta ekki sett
saman tvær setningar án þess að í þeim
komi fram skyldleiki þeirra við landið og
um leið kemur fram hið ,,ósagða“, sem sagt
það að viðmælandinn er Pakeha. Orðið
Pakeha þýddi upphaflega huldumaður á
márísku. Þegar fölir og framandi menn virt-
ust spretta fram úr ókunnugum heimi fesúst
heiúð á þeim. Það þýðir þó núorðið,, maður
af erlendum uppruna“.
Strax í kjölfar fyrstu herdeildanna, sem
áttu að hafa eftirlit með sambúð sel- og
hvalfangara og Máría, hófu enskir menn að
safna kvæðum, söngvum og sögum sem
frumbyggjamir fluttu fyrir þessa vini sína.
Á þessum tíma var mikill áhugi í Evrópu
fyrir „mannfræði" og fólk þyrsti í sögur af
íbúum framandi landa. En þegar baráttan
um landið varð að blóðugu stríði hvarf
áhugi Englendinga á menningu þessara
„hættulegu frumbyggja“ og sneru þeir sér
að því að „mennta þá“ á kerfisbundinn hátt
svo að öll sérkenni þeirra svo sem tunga og
gömul fræði hyrfu eins fljótt og mögulegt
yrði án þess hreinlega að ganga milli bols
og höfuðs á þeim öllum.
Þannig lenti þjóð, sem hafði unað við sitt
í eitt þúsund ár, á menningarlegri galeiðu.
Nýlendureynsla Breta hafði kennt þeim að
fólk, sem hefur frá ómunatíð búið við há-
þróaða sagnhefð varð ekki „tekið upp í“
menningarlegan arf nýrra landsherra nema
að hún týndi tungumáli sínu. Þetta gekk þó
ekki eins hratt í Nýja Sjálandi og víða ann-
ars staðar. Aðalástæðan fyrir því var sú að
Máríar urðu læsir um leið og þeir kynntust
ritmáli hjá trúboðunum. Þrjátíu árum eftir
komu trúboðanna var læsi því orðið miklu
útbreiddara meðal Máría en meðal evr-
ópsku innflytjendanna. Vitað er að Máríar
eyddu næstu eitt hundrað árum í að skrá
nákvæma lista yfir ættir sínar og landar-
eignir á eigin ritmáli sem margir tóku þátt í
að þróa. Eins er sagt að lögbirtingaplögg
hafi verið vinsælasta lesefni þeirra á ensku.
Á sjöunda áratugnum benti Kanadamað-
urinn Northrop Frye á að það væri siður
höfunda á gömlu menningarsvæðunum að
spyrja: Hver er ég?' Það sem skáldið í
nýlendunni glímdi við og gæfi þar með
skrifum hans tilgang væri hins vegar spurn-
ingin: Hvar er ég ? Þessi spurning gildir enn
þann dag í dag — á meðan við einskorðum
TMM 1993:3
79