Tímarit Máls og menningar - 01.06.2000, Blaðsíða 8

Jón Proppé
Dyggðirnar og íslendingar
Skoðanakönnun
Haustið 1999 var gerð skoðanakönnun til að kanna hvaða dyggðir íslending-
ar meta mestar. Verkefnið var unnið í tengslum við fyrirhuguð skrif og
myndlistarsýningu á Þingvöllum í tilefni af því að þúsund ár eru liðin frá því
að kristni var tekin í landinu. Á sýningunni, sem fjórtán myndlistarmenn
taka þátt í, og í greinunum sem hér fylgja er þeim sjö atriðum sem fólk telur
samkvæmt könnuninni varða mestu teflt saman við höfuðdyggðirnar sjö
sem hafa verið einn helsti máttarstólpi kristinnar siðfræði og rekja má allt
aftur til forngrikkja. Þannig er reynt að takast á við þá siðffæðilegu arfleifð
sem kristnin hefur alið en um leið að leitast við að meta og skýra siðferði
samtímans og beita til þess bæði hefðbundnum aðferðum ff æðimennsku og
lista, og þeirri rannsóknaraðferð sem líklega er orðin hvað fýrirferðarmest í
samtímanum: Skoðanakönnuninni.1
Það er reyndar ekki óþekkt að skoðanakönnunum sé beitt til að rannsaka
siðferðileg málefni og má þar minna á Ósló-skólann í heimspeki með Arne
Næss (1912-) í fararbroddi sem aðhylltist notkun slíkra kannana til að skera
úr um flest efni, hvort sem væri siðffæðileg eða önnur. Hér er þó ekki mark-
miðið að endurvekja þá ströngu raunhyggju sem Ósló-skólinn hélt ffam
heldur ffemur að reyna að hlusta eftir siðferðilegum grunntóni íslensks sam-
félags með sem flestum aðferðum, sögulegri greiningu, almennri könnun á
viðhorfum og framsetningu á þeirri siðferðishefð sem við búum að. Hér
mun ég fjalla um niðurstöður skoðanakönnunarinnar og það sem hún virð-
ist segja okkur um siðferðisviðhorf fólks í íslenskum samtíma, auk þess sem
niðurstöðurnar verðar tengdar greiningu á dyggðarhugtakinu og mikilvægi
þess í siðfr æðilegum skilningi á einstaklingum og samfélaginu. í greinunum
sem fylgja er meiri áhersla lögð á að tengja þessar niðurstöður við hefð og
sögu, og að skoða þannig sögulegt samhengi þeirra viðhorfa sem virðast út-
breiddust nú á dögum.
í sem stystu máli sagt kom í ljós að þeir sem svöruðu könnuninni virtust
6
www.malogmenning.is
TMM 2000:2