Tímarit Máls og menningar - 01.06.2000, Blaðsíða 91

MEIRA UM FALS OG PRETTl
sjónmennt og því trúnaðarsambandi sem lengi vel ríkti milli íslenskra lista-
verkasala og listáhugafólks. Hér sést kannski best hversu kænlega þeir svika-
hrappar sem hér eru í aðalhlutverki lögðu snörur sínar fyrir íslenskra
listunnendur.
Allt ffá öndverðri 19. öld og langt fram yfir síðari heimstyrjöld voru afar
náin tengsl milli danskrar og íslenskrar myndlistar. Jafnvel er ekki djúpt í ár-
inni tekið að halda því fram að framan af hafi íslensk myndlist verið fram-
lenging á danskri myndlist.
Allir helstu listamenn okkar stunduðu nám um lengri eða skemmri tíma í
Danmörku, aðahega við Konunglega danska akademíið. Þar áttu þeir sér
lærifeður og drukku að auki í sig það sem var að gerast í dönsku listalífi á
hverjum tíma. Óhjákvæmilega eru lærdómsverk þeirra uppfull með áhrif frá
danskri list og listamönnum. TU dæmis samsamaðist Þórarinn B. Þorláksson
svo vel danskri aldamótalist að erfitt er að greina á mhli verka hans og margra
danskra samtímamanna hans.
Sumir þessara íslensku listamanna, til dæmis Kjarval, Kristín Jónsdóttir,
Muggur, Jón Engilberts og Nína Tryggvadóttir brugðu sér einnig í margra
listamanna líki á námsárum sínum. Sjálfur hef ég horft upp á nána ættingja
eins þessara listamanna flokka verk hans frá Danmerkurárum undir falsanir,
þó svo óyggjandi eigendasögur hafi í öllum tilfellum verið fyrir hendi.
Allt þetta vissu áðurnefndir hrappar, enda segja heimildir að þeir hafi
verið með pungapróf í listmálun og að auki hagvanir í Danmörku. Virðist
ff amgangsmáti þeirra í stórum dráttum hafa verið sá að þeir þræddu dönsk
uppboðshús og markaði í leit að ódýrum tuttugustu aldar verkum eftir
danska listamenn, sem með lítilli fyrirhöfn mætti dubba upp í „lærdóms-
verk“ íslenskra listamanna.
Meginaðferðunum lýsir Halldór Björn í grein sinni: „Önnur aðferðin var
að mála nýtt verk ofan á annað ... Hin aðferðin og löðurmannlegri var að
láta myndina á striganum eða pappírnum standa óhreyfða, en afmá í staðinn
merkingu hins rétta höfundar- annað hvort með því að nema hana burt eða
hylja hana málningu - og falsa merkingu þess listamanns sem maður vill
hafa fyrir höfund.“
Þriðja aðferðin var líka til, en hún fólst í því að mála „íslenskt“ mótíf inn í
danska mynd. Mér er minnistætt málverk, eignað Þórarni B. Þorlákssyni, þar
sem íslenskar kindur höfðu verið nettilega málaðar inn í jóskt landslag.
Ógetið er svo margháttaðs „nýsköpunarstarfs" falsaranna, til að mynda
olíumálverkanna sem þeir máluðu eftir þekktum teikningum meistaranna
eða teikninganna sem þeir gerðu eftir þekktum málverkum. Áttu þá inn-
byrðis tengsl teikninga og málverka, formræn og inntaksleg, að tryggja að
falsanirnar væru ekta.
TMM 2000:2
www.malogmenning.is
89