Tímarit Máls og menningar - 01.06.2000, Síða 16

JÓN PROPPÉ
vegar vera á viðhorfum karla og kvenna, svo og þeirra sem búa á höfuðborg-
arsvæðinu annars vegar en utan þess hins vegar; einna helst er að sjá að karlar
og borgarbúar meti menntun ívið meira en konur og landsbyggðarfólk.
Einna mestan mun á svörum má sjá þegar afstaða til heiðarleika er skoð-
uð, en hann kom fyrst upp í huga langflestra þegar spurt var. Greinilegt er að
fólk virðir heiðarleika mjög í fari annarra og þegar spurt var um það nefndu
hann nær sextíu prósent að fyrra bragði. Heiðarleiki var líka algengasta svar-
ið þegar spurt var hvaða eiginleikum fólk vildi sjálft helst vera búið. Það gæti
bent til þess að fólki reynist erfitt að vera eins heiðarlegt og það vill vera og sú
tilgáta styrkist þegar spurt er um það sem fólk er ánægðast með í eigin lífs-
stefnu - þá nefna aðeins rúm fimm prósent heiðarleika. Heiðarleiki er einnig
greinilega dyggð sem fólk fer að meta meira eftir því sem það eldist og er
áberandi að yngsti hópurinn - fólk á aldrinum 16 til 24 ára - nefnir hann
jafnvel helmingi sjaldnar en þeir sem eldri eru. Loks vekur það athygli að af
þeim sem segjast meta heiðarleika mest í fari annars fólks almennt nefna að-
eins 55 prósent heiðarleika þegar þeir eru beðnir um að hugsa til manneskju
sem þeir þekkja og bera virðingu fyrir. Af þessu mætti ráða að heiðarleiki sé í
huga margra afstrakt og óljóst hugtak sem síður greinist í fari þeirra sem
maður þekkir vel til. Heiðarleiki og hreinskilni í samskiptum við vini og fjöl-
skyldu virðast aft ur á móti skipta fólk miklu máli, svo miklu að yfirgnæfandi
meirihluti fólks kýs frekar að gera upp erfið mál við vin sinn en láta það kyrrt
liggja, jafnvel þótt vinurinn sé dauðvona og á spítala.
Sjá má að mismunandi mat er lagt á heiðarleika eftir því hver á í hlut. Spurt
var um tvö sambærileg dæmi þar sem maður brýtur af sér í starfi án þess að
upp komist. í öðru tilfellinu er um embættismann hjá hinu opinbera að ræða
og þar telja flestir, eða 65 prósent, að hann eigi að segja yfirmanni sínum frá,
en aðeins sautján prósent telja að hann eigi að segja sig frá starfi. Þegar aftur á
móti stjórnmálamaður á í hlut telja 54 prósent að hann skuli segja af sér. Um
þetta hvort tveggja eru flestir hópar svarenda sammála, nema hvað konur
virðast umburðarlyndari gagnvart báðum mönnunum, nemar gagnvart
stjórnmálamanninum og iðnaðarmenn gagnvart embættismanninum.
Af öðrum atriðum þar sem sjá má greinilegan mun milli hópa má nefna
heilsu, en þar kemur í ljós að eftir því sem fólk eldist verður heilsan því mikil-
vægari. Það kemur vart á óvart en hitt er athyglisverðara að borgarbúar meta'
heilsuna meira en landsbyggðarmenn og faglært fólk, sérffæðingar og at-
vinnurekendur meta hana meira en verkafólk og iðnaðarmenn. Ungt fólk
metur vináttu mikils og í einni spurningunni eru þrefalt fleiri á aldrinum 25
til 34 ára sem telja vináttu skipta mestu í lífinu en fólk úr aldurshópnum 35
til 54 ára. Áherslan á fjölskylduna minnkar líka með aldrinum.
Ýmislegt í könnuninni bendir til þess að íslendingar hafi nokkuð skýrar
14
www.malogmenning.is
TMM 2000:2