Tímarit Máls og menningar - 01.06.2000, Side 18

JÓN PROPPÉ
sinni á eðli íslendinga sem hóps. Niðurstöður þeirrar kenningar stangast um
margt á við það sem hér hefur komið íram og svarendur þar vilja til dæmis
gera mun meira úr starfsmetnaði og menntunarþorsta íslendinga heldur en
könnun okkar virðist gefa tilefni til. Þá er áherslan mun minni á almenn hug-
tök á borð við heiðarleika og frekar horft til gagnlegra dyggða sem ætla má að
geti nýst samfélaginu öllu til framfara: Dugnaðar, menntunar og framsýni.
Könnunin fr á Akureyri náði aðeins til lítils hóps og við hana var beitt öðr-
um aðferðum en í könnuninni sem Gallup vann, en engu að síður má velta
fyrir sér þeim mun sem er á niðurstöðunum. Ef við lítum svo á að báðar gefi
að einhverju leyti marktækar upplýsingar um afstöðu fólks, ef ekki þjóðar-
innar allrar þá að minnsta kosti nokkurs íjölda fólks á íslandi, hlýtur að mega
rekja muninn á niðurstöðunum til þess hvernig spurningar eru lagðar fyrir.
Sé svo verðum við að álykta að önnur viðhorf ríki þegar svara á til um per-
sónulega afstöðu hvers og eins í sínu eigin lífi heldur en þegar svara á því
hvað fólk telja heillavænlegast og dyggðugast í fari þjóðarinnar. Þá telur fólk
menntun afar mikilvæga þótt það meti hana ekki hátt í sínu eigin tilfelli.
í þessu felst þversögn sem eflaust má túlka á marga vegu en bendir að
minnsta kosti til þess að fólk hafi tilhneigingu til að beita öðrum reglum á
sjálft sig og sitt nánasta umhverfi en það telur að gilda eigi um samfélags-
heildina. Og þar rekumst við á enn aðra þversögn því dyggðunum er einmitt
ætlað að samræma athafnir einstaklingsins við þarfir heildarinnar. Þessar
þversagnir má ætla að segi okkur meira um eðli íslensks samfélags nú á dög-
um en flest annað í niðurstöðum kannananna.
Ajtanmdlsgreinar
1 Skoðanakönnunin var unnin af Gallup sem stuðningur við sýningarverkeftiið á Þingvöll-
um, en það er aftur á vegum Kristnihátíðarnefndar, unnið af art.is í samvinnu við Lista-
safnið á Akureyri.
2 Alasdair Maclntyre. After Virtue. Notre dame, Indiana, 1981.
3 Spinoza. Siðfrcsðin, IV, skilgr. 8.
4 Max Scheler. Der Formalismus in der Ethik und die materiale Wertethik. Bern, 1966.
5 Sama rit.
6 Hér er vísað til neyslukönnunar Gallups ffá því um mitt ár 1999.
16
www.malogmenning.is
TMM 2000:2