Tímarit Máls og menningar - 01.06.2000, Side 23

DYGGÐIRNAR SJÖ AÐ FORNU OG NÝJU
verður það ein helsta ögrun lífsins að finna sín eigin dyggðaviðmið og sína
eigin siðffæði. En niðurstaðan úr könnuninni bendir til þess að á íslandi ríki
gamaldags hugarfar varðandi dyggðirnar. Við höfum ljós viðmið sem gera
það auðvelt að falla inn í samfélagsmynstrið og lifa góðu lífi.
Ég er sem sagnfræðingur afar meðvituð um þá menningarlegu mótun
sem ég burðast með. Það dúkkar upp í mér dyggð. Ég finn hún er kristin,
hugsa til formæðra minna. Þá sé ég ffá Hollywood aðra nýtísku dyggð sem
þegar lendir í stríði við hina. Hugmyndaífæði samtímans má líkja við járn-
brautarslys þar sem dyggðir hinna ólíku heimshorna rekast á. Ég óska þess
oft að mælistikur dyggða og synda væru einfaldar eins og trumbusláttur. Til
hvers er verið að kenna manni boðorðin tíu þegar orðið er löglegt að brjóta
sum þeirra? Hvað það væri auðvelt að komast gangstíg upp fjallið og þurfa
ekki að ákveða hvert skref! Þannig var það í gamla daga, línurnar skýrar, rétta
kenningin ein, kristin og lögbundin.
Fornu dyggðirnar sjö eru allar fljótandi og afstæðar í samtíma fjölhyggj-
unnar, nema réttlœtið. Frelsi, lýðræði og mannréttindi mynda grundvöll
réttlætis óháðan trúarbrögðum, sem heimurinn leitast við að sameinast um.
Mannapinn hefur áttað sig á að hann er svo gallaður að eina leiðin til að
koma í veg fyrir heimsglæpi er sú að hann haldi sér undir því eff irliti sem felst
í réttæti lýðræðisins. Þetta er eina dyggðin sem hægt er að gera sáttmála um
og setja um lög. Hugmyndir um hinar fornu dyggðirnar sex, visku, hugrekki,
hófstillingu, trú, von og kœrleika, eru affur á móti menningarbundnar um
heim allan.
Það sem eftir er af texta mínum er brotið upp í þrjá kafla, þar sem fornu
dyggðunum sjö er fylgt gegnum íslandssöguna. Með dæmasafni um dyggðir í
íslenskum textum, fýrr og síðar, leitast ég við að benda á þá ólíku þræði sem
við sitjum uppi með í menningarlíkamanum.
TMM 2000:2
www.malogmenning.is
21