Tímarit Máls og menningar - 01.06.2000, Side 35

DYGGÐIR AÐ FORNU OG NÝJU
Hér kemur berlega fram að um líf okkar og annarra, t.d. okkar nánustu, get-
um við engu ráðið. Við stjórnum engu um það hvort eða hvenær þau lifa eða
deyja. Sama á við ytri hluti líkt og heilsu, fegurð, auð og líkamsstyrk. Þessa
þætti kölluðu stóumenn hlutleysur. Allir þessir þættir eru vissulega eftir-
sóknarverðir en þeir eru ekki á okkar valdi og því eigum við ekki að æðrast þó
við missum þá, hvað þá að sækjast effir þeim af kappi. Hve oft höfum við ekki
orðið vitni að því þegar fólk tekur að örvænta við missi ástvinar, heilsubrest
eða ef þeir hafa tapað auði? Þess í stað eigum við að snúa huga okkar að raun-
verulegum gæðum sem eru dyggðirnar.8 í þessu felst ekki að fjölskylda og
vinir séu ekki eftirsóknarverð eða skipti okkur engu máli, við eigum hins
vegar að forðast að binda allt okkar trúss við þau og vera minnug þess að við
getum misst þau hvenær sem er.
Niðurstaðan af þessum hugleiðingum er því sú að hvorki heilsa né fjöl-
skylda-vinátta teljast til æðstu gæða hjá stóumönnum.
Hvað með þær nútímalegu dyggðir sem eftir eru? Það vekur athygli hve
hreinskiini er oft nefnd sem eftirsóknarverð dyggð í hugum íslendinga. Þeg-
ar við hins vegar rýnum í svörin í könnuninni kemur fram að íslendingum
finnst hún einkum vera eftirsóknarverður þáttur hjá öðrum en sjálfum sér!
Heiðarleiki er í nokkuð miklum metum hjá íslendingum og telja tæp 24%
að hann skipti mestu máli í lífinu. Heiðarleiki er ein þeirra dyggða sem flokkast
undir réttlæti hjá stóumönnum og telst því óumdeilanlega til dyggða hjá þeim.
Enn önnur nútímadyggð sem flokkast undir réttlæti er traust. Jákvæðni
og dugnað má einnig finna á lista stóumanna en þessar dyggðir falla undir
hugrekki. Réttlæti og hugrekki er því að finna í einhverri mynd hjá nútíma
íslendingum.
Af þessu leiðir að af sjö nútímadyggðum eru tvær þeirra, heilsa og fjöl-
skylda-vinir, hlutleysur samkvæmt kenningu stóumanna en hinar fimm
falla undir höfuðdyggðirnar hugrekki og réttlæti. En hvar eru hinar höfuð-
dyggðirnar; viska og hófstilling?
Raunveruleg gœði
Oft er það svo að það sem ekki er sagt vekur meiri athygli en það sem sagt er.
Á sama hátt vekja þær dyggðir sem ekki eru nefndar í skoðanakönnuninni
ekki minni athygli en þær sem þar eru nefhdar. I fyrrnefndri skoðanakönnun
kemur fram að einungis 3.1 prósent telja menntun og víðsýni skipta mestu í
hamingjusömu lífi. í mörgum öðrum spurningum verma menntun og
þekking botnsætin. Þessi niðurstaða er umhugsunarefni fyrir samfélag sem
státar sig af háu menntunarstigi borgaranna og þar sem umræðan um
þekkingarþjóðfélagið hefur verið fyrirferðarmikil.
TMM 2000:2
www.malogmenning.is
33