Tímarit Máls og menningar - 01.06.2000, Side 71

20. OLD
Hvernig koma dyggðirnar sjö undan nýliðinni öld? Þær hafa sýnist
mér allar breyst og flestar látið mikið á sjá. Viskan er búin að vera,
hugrekkið er ekki boðað sem dyggð og er því alveg falið og sálrænt,
hófstilling er orðin dyggð heilsunnar vegna, réttlætið ekki lengur bar-
áttumál, trúin ekki svipur hjá sjón, vonin séríslenskt fyrirbæri vegna
uppgangs á öldinni, kærleikurinn fellur aldrei úr gildi, en gáfulegast
orðið að tala sem minnst um hann nema bókstaflega í augnaráði,
brosi og snertingu. Við höfum misst trúna á upphafin og háleit mark-
mið. Það er ágætt, mannapinn þekkir betur takmörk sín en áður, og
það er vel, þá er frekar hægt að rótast í að byggja eitthvað upp á jarð-
bundinn varfærinn hátt?
Benda nýju dyggðirnar sjö sem Gallup hjálpaði okkur að finna
ekki til þess að við séum á þeirri leið? Munið nýju dyggðaþuluna:
hreinskilni, dugnaður, heilsa, heiðarleiki, jákvæðni, traust, vin-
átta/fjölskylda.
1 viska
Nýliðin öld tortryggir viskuna. Vísdómur og speki skruppu endan-
lega saman undan vísindahyggjunni. Leiðarhnoðið felst í orðum
Wittgensteins, sem segir að það sem á annað borð sé hægt að hugsa
og segja sé hægt að hugsa og segja skýrt. Síðustu tímar eru í því að
greiða gamla viskuflóka og hugtakarugl, við erum orðin afar meðvit-
uð um hvernig viðteknar kreddur hafa litað öll hugvísindi. Halldór
Laxness fer í gríni nærri vanda viskunnar þegar hann bendir á hversu
lokaður viskuheimur kvenna sé körlum, þangað verði aldrei hægt að
komast nema tengjast blóðrás kvenna sem síamstvíburi. Jóhanna
Sveinsdóttir fer á svipaðar slóðir með því að tala um vísa fingur. Visk-
an liggur í skynjuninni, í líkamanum. Þangað er hún flúin því að yfir
hana ná engin orð. Hún er komin í skjól í iðrunum.
Ég fann texta eftir Sigfús Daðason sem tengir hreinskilni og visku.
Falskur heimur sem horfðist í augu við tvær heimsstyrjaldir þurfti að
endurskoða visku sína, og þrautalendingin er að hugsa það litla sem
hægt er að hugsa skýrt og segja það allt, draga ekkert undan. Sigfús
TMM 2000:2
www.malogmenning.is
69