Tímarit Máls og menningar - 01.06.2000, Qupperneq 92

AÐALSTEINN INGÓLFSSON
Af andúð á sérfræðingum
Allt eru þetta aðferðir sem erfitt er að verjast, jafnvel fyrir okkur sem höfum
haft fagleg afskipti af íslenskri myndlist um áraraðir. Meginástæðan er
kannski sú að ekki hefur verið tekin saman heildarskrá, á alþjóðlegu fagmáli
„catalogue raisonné“, yfir verk nokkurs íslensks málara.
Heildarskrár af þessu tagi, afrakstur margra ára rannsókna, eru nauðsyn-
leg hjálpartæki listfræðingum, listhöndlurum og almennum kaupendum
listaverka. Komi á markaðinn verk, eignað ákveðnum listamanni, sem ekki
er að finna í heildarská yfir verk hans, verður selj andi eða uppboðshaldari að
færa sönnur á að það sé ófalsað.
Vitaskuld eru slíkar skrár ekki fullkomnar; það liggur í hlutarins eðli að
þær þarf stöðugt að endurskoða með tilliti til nýrra upplýsinga. Og ekki er al-
veg brennt fyrir misnotkun á þeim, a.m.k. á meðan þær eru í vinnslu. Fyrir
skömmu var greint frá því í bandaríska sjónvarpsþættinum 60 Minutes að í
Bretlandi hafi svikahrappi tekist að fá aðgang að listaverkaskrá sem
Tate-listasafnið hafði tekið saman. Laumaði hann inn í skrána upplýsingum
um verk sem hann hafði sjálfur látið búa til; gat síðan vísað í sömu skrá þegar
hann seldi verkið dýrum dómum.
Oft hefur verið rætt um að koma upp og gefa út heildarskrár yfir verk
nokkurra íslenskra listamanna, og hefur nafn Kjarvals oftast verið nefnt í því
sambandi, enda bæði afkastamestur og „breytilegastur“ listamanna okkar.
Hins vegar hefur verið þrautin þyngri að sannfæra opinbera aðila um nauð-
syn þess að hefja slíka verkaskráningu með skipulegum hætti. Eina heildar-
skráin yfir verk íslensks listamanns sem til er, skrá yfir lífsstarf Sigurjóns
Ólafssonar myndhöggvara, var að mestu fjármögnuð af safni listamannins
og ættingjum hans. Óhætt er að segja að hún hafi þegar orðið til þess að aðil-
ar sem reyndu að selja afsteypur grískra lágmynda sem höfundarverk Sigur-
jóns neyddust til að draga í land með þá tilraun.
Man ég gjörla að árið 1976 þótti það fremur óforskammað af okkur, ung-
um listfræðingum, að lýsa því yfir opinberlega að peningum sem veita átti
Indriða G. Þorsteinssyni til ritunar á ævisögu Kjarvals, væri betur varið til
undirbúnings heildarskráningar á verkum listamannins. Þessi launaða ævi-
söguritunin stóð yfir í níu ár og að henni ólastaðri má nærri geta hve mikið
hefði verið hægt að skrá af verkum á þeim tíma.
Skyldi sú illskeytta gagnrýni sem listfræðingar sættu í framhaldi af þessari
yfirlýsingu ekki hafa verið upphafið að þrálátum tilraunum nokkurra eldri
listamanna og íhaldssamra vina þeirra til að gera tortryggilegt nánast allt það
sem þessi tiltölulega unga starfsstétt tók og tekur sér fyrir hendur: mynd-
listargagnrýni, sýningarstjórn, safnavinnu, svo ekki sé minnst á ráðgjöf varð-
andi kaup, umönnun og upphengingu myndverka? Enn í dag skín andúð á
90
www.malogmenning.is
TMM 2000:2