Bókasafnið - 01.06.2014, Blaðsíða 31

Bókasafnið 38. árg. 2014
31
ur, og að skilja hvernig kerfin virka. Ef fólk skilur það
ekki, þá er þetta alveg glatað. Ég vann töluvert með
tölvufólki í tengslum við þróun bókasafnstölvukerfis með
Ísmark sniðinu á sínum tíma og margt þeirra skildi þetta
ekki alveg. Það skorti skilning á tengslunum milli þess
að vista upplýsingar um útgáfurit á tiltekin hátt og þess
að geta heimt þær markvisst úr gagnasafninu með að­
stoð bókasafnstölvukerfisins, án þess að fram kæmu
upplýsingar um alls kyns önnur rit óviðkomandi leitinni.
Það verður til dæmis að greina mismunandi tegundir
ábyrgðaraðilda að í innsetningu til þess að geta leitað
markvisst eftir nafni tiltekins ábyrgðaraðila sem aðalhöf­
undar, þýðanda, eða höfundar myndefnis eða með ann­
ars konar ábyrgðaraðild. Fólk verður að skilja svona
atriði til þess að geta sett upp og unnið við slík upplýs­
ingakerfi þannig að þau virki. Í nýja skráningarkerfinu
RDA ﴾Resource Description and Access﴿ er einmitt tekið
á þessu.
Mér finnst framtíðin vera fólgin í því að miða námið
við störf við skipulag þekkingar og upplýsinga fyrir vistun
og geymslu á þann hátt að það sem að er leitað finnist
auðveldlega aftur. Taka þarf mið af mun víðari starfs­
vettvangi en bara bókasöfnum og skjalastjórn. Til þess
þarf einmitt öfluga kennslu í að skilja kerfisvirknina. Það
hafði verið mjög mikið dregið úr kennslu slíkra nám­
skeiða á tímabili, það var talað um að það þyrfti ekkert
að kenna þetta, fólk gæti bara veitt skráningarfærslur
annars staðar frá og tengt í Gegni. Það getur e.t.v.
gengið á bókasöfnum að vissu marki. Þó ber þess að
gæta að starfsfólk þarf að skilja verkið, af því að það eru
margs konar hefðir við skráningu. Fólk þarf að skilja
hvort það er þessi skráningarfærsla sem passar við það
safn sem verið er að veiða fyrir eða einhver önnur. Það
er stundum erfiðara að lesa margar færslur og meta
hvað passar en að skrá sjálfur beint. Það tekur lengri
tíma. Það er svo margt sem þarf að meta. Mér finnst
framtíðin fara eftir því hvar við sjáum okkur sjálf, og við
þurfum að skipuleggja kennsluna þannig að það verði
hægt að ná tökum á vettvangi þess að skipuleggja vist­
un á og aðgang að þekkingu og upplýsingum fyrir okkar
fólk almennt í þjóðfélaginu. Þetta eru mikil tímamót,
geysilega stór tímamót sem skipta sköpum. Á þessum
breytingartímum er lán okkar meðal annars fólgið í því
að upplýsingafræðin er staðsett í helsta háskóla lands­
ins og nemendur hafa þess vegna val á að taka nám­
skeið úr öðrum greinum.
Til dæmis er kennd menningarmiðlun hér við
skólann, það væri þá tilvalið að taka hana með sem val­
námskeið ef fólk vill starfa á því sviði. Það er náttúrulega
líka kennd tölvunarfræði og það er tilvalið að taka hana
með námi í upplýsingafræðinni.
Hvað stendur upp úr á ferlinum?
Það sem upp úr stendur á ferlinum er að hafa átt
þess kost að kenna fagið. Það starf hefur verið gefandi,
skemmtilegt og gagnlegt. Auk þess er vert að nefna að
ég hef orðið þeirrar gæfu aðnjótandi að hugmyndir mín­
ar um framþróun greinarinnar hafa náð fram að ganga.
Stjórn Gagnabrunns bókasafna, sem ég starfaði í sem
bókafulltrúi ríkisins stefndi á að velja eitt tölvukerfi fyrir
bókasöfn landsins. Hún hafði hugmyndir um að kerfið
gæti einnig nýst til þess að skrá gögn í skjalasöfnum og
þær bækur sem til sölu voru í bókaverslunum. Til
skoðunar hafði verið DOBIS/LIBRIS­tölvukerfið, sem
notað var víða um lönd í stórum bókasöfnum og hafði
einnig verið notað þar til þess að skrá skjalasöfn og
sölurit bókaverslana. Það hefði verið tilvalið fyrir það
sem við höfðum áhuga á að ná fram. Frá þessum hug­
myndum var horfið tímabundið í lok níunda áratugarins.
Síðar var ég formaður nefndar sem vann að því að sam­
ræma skráningu í heimildasöfnum landsins þannig að
hægt væri að finna margs konar heimildir ﴾t.d. útgáfurit,
myndir og minjar﴿ með einni leit. Trúlega hafa þær hug­
myndir verið of langt á undan samtíð sinni á þeim tíma. Í
upphafi þessarar aldar komust rafrænu samskrárhug­
myndirnar til framkvæmdar með Gegni, samskrá bóka­
safna sem rekin er fyrir opinbert fé og í Leitum.is, þar
sem einnig má sjá hvað er til af bókum í Bóksölu stúd­
enta og vefverslun Amazon og fá upplýsingar og til­
vísanir í ýmislegt annað, svo sem ljósmyndir.
Hefðin á íslenskum bókasöfnum sem rekin eru fyrir
almannafé hefur verið sú að almenningur sem borgar
brúsann hefur haft aðgang að safnefni þeirra. Þetta
fannst mér að ætti einnig að ná til rafræns safnkosts
sem þessi bókasöfn keyptu aðgang að og samdi um
það fyrir hönd bókasafna og stofnana á heilbrigðis­
vísindasviði sem rekin voru fyrir almannafé, eins og ég
nefndi áðan að safngestir sem kæmu á safnið hefðu að­
gang hvort sem þeir tengdust áskrifendastofnunum eða
ekki. Tilvalið hefði verið að útfæra þá hugmynd og láta
hana ná til safnkosts á öllum sviðum fyrir landið í heild á
þann hátt að gera samning við dreifingaraðila um rann­
sóknaverkefni sem lyti að athugun á upplýsingahegðun
heillar þjóðar. Þessar hugmyndir setti ég fram í grein
sem ég skrifaði í Morgunblaðið árið 2000.1 Dreifingarað­
ilar voru í vandræðum vegna þess að slíkar upplýsingar
voru ekki til og þess vegna var erfitt fyrir þá að marka
sanngjarna dreifingarstefnu. Með því að semja um slíka