Bókasafnið - 01.06.2014, Síða 34

Bókasafnið 38. árg. 2014
34
heildartexta en árið 2012 voru þær orðnar 1.102.
Útlánatölfræði er keyrð árlega til að kanna útlán á
efni bókasafns Menntavísindasviðs og hefur það verið
gert um árabil og þróunin skoðuð milli ára. Það sem
einna helst hefur verið skoðað eru heildarútlán eftir
deildum sviðsins ﴾Kennaradeild, Íþrótta­, tómstunda,­ og
þroskaþjálfadeild og Uppeldis­ og menntunarfræðideild﴿,
endurnýjanir og frátektir ﴾á vef og í starfsmannaaðgangi﴿.
Þessar tölur eru lýsandi fyrir notkun á efni safnsins en
lýsa ekki útlánum allra nemenda, það er hversu mikið
fær hver og einn nemandi lánað á safninu? Hversu hátt
hlutfall nemenda hefur ekkert fengið að láni? Er munur á
notkun eftir námsstigi og/eða deild? Tilgangur rannsókn­
arinnar sem hér verður gerð skil á er að svara ofangrein­
um spurningum og kanna auk þess hvort tengsl séu milli
fjölda útlána og lokaeinkunna nemanda.
Erlendar rannsóknir
Erlendar rannsóknir voru skoðaðar til að kanna hvort
háskólabókasöfn rannsaki útlán nemenda eftir náms­
stigi, deild eða öðrum breytum. Í ljós kom að fjölmargar
rannsóknir hafa verið gerðar á útlánum háskólanema
﴾prentuðu efni﴿ og/eða notkun á rafrænum áskriftum og
hvort notkun sé til dæmis breytileg eftir deildum og/eða
námsstigum innan háskólanna ﴾Bridges, 2008; Gerke og
Maness, 2010; Kayongo og Helm, 2010 og Liu, 2006﴿.
Þrátt fyrir mikla notkun á rafænum heimildum og að raf­
ræn útgáfa er sífellt að aukast benda ýmsar rannsóknir
til þess að nemendur líti á þær sem viðbót við prentaðar
heimildir. Eins og Liu bendir á í rannsókn sinni völdu
flestir meistaranemar að nota bæði rafrænar og prentað­
ar heimildir þar sem þau töldu þessi form hafa
mismunandi eiginleika; kosti og galla ﴾2006, bls. 590﴿.
Í einni rannsókn var innskráning nemenda að raf­
rænu efni háskólans mæld og reyndust vera jákvæð
tengsl milli útlána á bókum og notkunar á rafrænu efni,
það er nemandi sem fékk lánað mikið af prentuðu efni
notaði einnig mikið af rafrænum fræðigreinum/ritum
﴾Goodall og Pattern, 2011, bls. 164­5﴿. Slíkur beinn sam­
anburður er óframkvæmanlegur á Menntavísindasviði
nema með því að leggja spurningakönnun fyrir nemend­
ur. En aðgangur að rafrænu efni er veittur gegnum IP
tölu en ekki með innskráningu. Nemendur og starfsfólk
háskólans geta einnig tengst háskólanetinu með VPN
﴾Virtual Private Network﴿ að heiman. Þar af leiðandi er
einungis hægt að skoða heildarnotkun á rafrænum sérá­
skriftum. Ekki er mögulegt að greina notkunina frekar.
Það gæti til dæmis verið fróðlegt að vita hvort nemar í
framhaldsnámi noti rafrænar séráskriftir meira en
grunnnemar? Eða eru sumar deildir virkari en aðrar? Eru
kennarar virkari notendur en nemendur? Eða eru það
aðeins fáir notendur sem nota aðganginn mikið? Enn
erfiðara er að átta sig á notkun Landsaðgangs þar sem
áskriftirnar eru aðgengilegar öllum á Íslandi og því ill­
mögulegt að greina heildarnotkun nemenda HÍ hvað þá
notkun á einstaka sviðum eða hópum.
Það hefur færst í vöxt að háskólabókasöfn rannsaki
tengsl útlána og námsgengis og/eða notkunar á rafrænu
efni og námsgengis. Jafnframt hafa tengsl bókasafns­
heimsókna nemenda og einkunna verið skoðaðar ﴾Matt­
hews, 2012; Cox og Jantti 2012; Davidson, Rollins, og
Cherry, 2013; Wong og Webb, 2011﴿. Ein slík rannsókn
var gerð í Háskólanum í Huddersfield í Vestur­Yorkshire
﴾Norður Englandi﴿. Árið 2008 var háskólabókasafn þeirra
metið sem eitt af tíu bestu bókasöfnum í Bretlandi fyrir
framúrskarandi þjónustu og aðstöðu. Heildarfjöldi nem­
enda var 24.000 á sjö fræðasviðum ﴾Goodall og Pattern,
2011, bls. 159﴿. Í greininni eru fyrstu niðurstöðurnar
kynntar en engin marktektarpróf voru framkvæmd.
Helstu niðurstöður eru þó forvitnilegar sér í lagi þar sem
notkunin var ekki mæld eftir spurningalistum heldur var
raunveruleg notkun skoðuð með keyrslum í útlánakerfinu
og notkunin á rafræna efninu var mæld með innskrán­
ingu á gagnasöfnin. Auk þess voru bókasafnsheimsóknir
hvers nemanda taldar. Aðgangi að gagnasöfnum á há­
skólasvæðinu var breytt í innskráningu ﴾í stað IP að­
gangs﴿ til að mæla alla notkun, jafnt heima sem og í
háskólanum. Einkunnir nemenda voru fengnar frá nem­
endaskrá og bókasafnsheimsóknir voru taldar við inn­
gang bókasafnsins þar sem nemendur þurftu að skanna
nemendaskírteini sín til að fá inngöngu. Helstu niður­
stöður voru þær að nemendur með 1. einkunn fengu
mest lánað og notuðu rafræn gögn meira en nemendur
með 2. og 3. einkunn. Nemendur með 3. einkunn fengu
minnst lánað og notuðu einnig raf­ræn gögn minnst.
Engin tengsl voru milli bókasafnsheimsókna og ein­
kunna ﴾Goodall og Pattern, 2011, bls. 166–7﴿.
Í framhaldi af þessari rannsókn hlaut Háskólinn í
Huddersfield sex mánaða rannsóknarstyrk til að gera
víðtækari rannsókn með þátttöku fleiri háskólabóka­
safna. Rannsóknin var framkvæmd 2009–2010 og hlaut
nafnið The Library Link Impact Data Project. Tilgáta
rannsóknarinnar var sú að marktækt samband væri á
milli bókasafnsnotkunar og frammistöðu nemanda. Raf­
ræn notkun, útlánatölfræði og bókasafnsheimsóknir voru
mældar og bornar saman við lokaeinkunnir ﴾1., 2., og 3.
einkunn﴿ 33.074 nemenda í grunnnámi í átta háskólum í
Bretlandi. Helstu niðurstöður voru þær að marktækt
samband er á milli útlána og lokaeinkunna annars vegar
og rafrænnar notkunar og lokaeinkunna nemanda hins
vegar. Aftur á móti reyndust ekki vera tengsl á milli