Bókasafnið - 01.06.2014, Blaðsíða 50

Bókasafnið 38. árg. 2014
50
safnsins við notkun á Gegni. Aðeins einn nemandi gat
lýst reynslu sinni af að notfæra sér hjálparsíður Gegnis
og virtust einungis tveir nemendur þekkja til þeirra.
Þegar talið barst að hindrunum nefndu nemarnir yfir­
leitt ekki neinar sérstakar hindranir við notkun á Gegni.
Minntust nokkrir á það að bækurnar eða tímaritin fyndust
stundum ekki í Gegni eða í hillum bókasafnsins þótt þær
ættu að vera þar samkvæmt bókasafnskerfinu. Einn
nemandi sagðist þess vegna hafa hætt að reyna að leita
að tímaritum í Gegni og fara aðrar leiðir til þess að finna
þau. Sumum fannst að það mættu vera skráðar meiri og
ítarlegi upplýsingar um ritin og þótti þeim þá ekki alltaf
augljóst að átta sig á innihaldi bókanna út frá upplýsing­
unum í færslunum. Einn nemandi benti á að skráning í
Gegni byggði ekki á sömu stöðlum og notaðir væru við
heimildaskráningu og að hann mætti nýtast betur við
það. Viðmælendur sögðust þó almennt treysta upplýs­
ingunum í Gegni varðandi þetta. Yfirleitt þótti nemendum
auðvelt að leita í Gegni, en flestir sögðust gera sér grein
fyrir að það þyrfti að skipuleggja leitaraðferðir og huga
vel að leitarorðinu til þess að fá afmarkaðar niðurstöður.
Að mati eins þátttakanda var það mikill kostur hvað
Gegnir skilaði góðum niðurstöðum þegar maður vissi lítið
um efnið og annar sagði að það væri gott að hefja upp­
lýsingaleitina í Gegni vegna þess að þá sæi maður strax
hvað væri til um efnið og hvar það væri staðsett. Það
sem gerði Gegni „svo frábæran“ að mati þeirra var að
geta fundið allt um eitthvert ákveðið efni, til dæmis bara
með því að slá inn nafn eða tímabil og fá þá upp allt sem
tengdist því og staðsetningu þess. Þá taldi einn viðmæl­
andinn að Gegnir væri góður „miðpunktur“ í „hafsjó upp­
lýsinga og kerfa“.
Umræða
Það er ljóst að afar misjafnt var hvað þátttakendur í
rannsókninni höfðu fengið mikla fræðslu um Gegni. Meiri
hluti þeirra hafði þó fengið leiðsögn á vinnulagsnám­
skeiðum og lærðu flestir að nota hann í gegnum verkefni
í náminu. Líkt og í rannsókn Head og Eisenberg ﴾2009﴿
sóttu nemendurnir ekki að öðru leyti námskeið í bóka­
safninu og leituðu sjaldan aðstoðar starfsfólksins.
Áherslur í kennslu í upplýsingaleit virtust misjafnar eftir
háskóladeildum og var sums staðar eins og ráð væri fyrir
því gert að nemendur lærðu hvernig ætti að bera sig að í
gegnum verkefni í náminu án þess að bein kennsla færi
fram. Þessar niðurstöður eru athyglisverðar í ljósi rann­
sóknar Jacqui DaCosta ﴾2010﴿ sem benti til að það væri
ekki óalgengt að háskólakennarar legðu ekki áherslu á
að kenna upplýsingafærni sérstaklega. Almennt voru
þátttakendur í þessari rannsókn sammála um að kennsl­
an sem þeir fengu á námskeiðunum hefði mátt vera í
formi hagnýtra verkefna og þótti þeim það ekki skilja
mikið eftir sig að fá eingöngu sýnikennslu. Margir fræði­
menn hafa einmitt bent á nauðsyn hagnýtrar kennslu og
álíta að almenn safnfræðslunámskeið bjóði ekki upp á
fullnægjandi kennslu á bókasafnskerfið ﴾Ansari og
Amita, 2008; Morupisi og Mooko, 2006; Novotny, 2004﴿.
Óhætt er að segja að þátttakendur þekktu innihald
gagnasafnsins nokkuð vel að því leyti að flestir vissu að
Gegnir innihéldi upplýsingar um íslenskt og erlent efni á
ýmsu formi í eigu íslenskra bókasafna. Þótt þekking
þeirra á þessu væri að vísu eitthvað misjöfn virtust þeir
sæmilega upplýsingalæsir varðandi ýmsa þætti. Þeir
gerðu greinarmun á mismunandi upplýsingakerfum og
leituðu upplýsinga í þeim gagnasöfnum sem þeir töldu
viðeigandi að leita þeirra í. Þeir þekktu einnig leitar­
möguleikana í Gegni yfirleitt vel og gerðu greinarmun á
þeim. Töldu flestir mikilvægt að skipuleggja leitaraðferðir
vel, velja leitarorðið af kostgæfni og endurskoða að­
ferðirnar ef svo bæri undir. Á máli nokkurra mátti þó
skilja að þeir notuðu mest einfaldar leitaraðferðir og
kemur það að mörgu leyti heim og saman við það sem
erlendar rannsóknir benda til, sem sé að nemendur haldi
sig við einfaldar aðferðir og noti mikið orðaleit, höfunda­
og titlaleit og skimun ﴾Ansari og Amita, 2008; Morupisi
og Mooko, 2006﴿.
Rannsókn Griffiths og Brophy ﴾2005﴿ benti til að
notkun nemenda á upplýsingakerfum væri mismunandi
eftir námsgreinum og segja má að notkun á Gegni hafi
að einhverju leyti tengst faginu sem nemarnir lögðu
stund á enda virtist notkun þeirra á gagnasöfnum
markast af því efni sem þeir þurftu á að halda í náminu.
Flestir nemarnir höfðu þörf fyrir að nota hefðbundið
bókasafnsefni og þeir sem höfðu aðallega þörf fyrir er­
lendar fræðigreinar í náminu notuðu erlendu gagnasöfn­
in meira en Gegni. Þó nokkrir kváðust samt alltaf byrja
að leita í Gegni nema þeir vissu alls ekkert um efnið.
Þessum niðurstöðum svipar nokkuð vel til niðurstaðna
rannsóknar Head og Eisenberg ﴾2009﴿ sem leiddi í ljós
að nemarnir þekktu ágætlega til upplýsingalinda bóka­
safnsins og notuðu mismunandi upplýsingakerfi eftir því
á hvaða stigi upplýsingaleitarinnar þeir voru.
Afstaða nemendanna til Gegnis var mjög jákvæð og
ber niðurstöðunum að því leyti saman við erlendar rann­
sóknir sem sýna að háskólanemar almennt eru yfirleitt
ánægðir með bókasafnskerfið ﴾Ansari og Amita, 2008;
Hsieh­Yeah, 1996; Islam og Ahmed, 2011﴿. Mat þátt­
takenda á Gegni var almennt það að gagnasafnið væri
hentugt og áreiðanlegt og sparaði þeim tíma við upplýs­
ingaöflunina. Líkt og nemendurnir í rannsókn Head og
Eisenberg ﴾2009﴿ virtust þeir velja þær upplýsingalindir