Bókasafnið - 01.06.2014, Page 54

Bókasafnið 38. árg. 2014
54
skólaárinu 2013­2014. Áfram verður í boði að ljúka
framhaldsnámi við greinina. Loks eru birtar umræður og
samantekt.
Aðferðafræði
Markmiðið með ritun greinarinnar var að skoða og
færa til bókar sögu, þróun og stöðu námsgreinar í bóka­
safns­ og upplýsingafræði, nú upplýsingafræði, frá því
að hún hóf göngu sína í Háskóla Íslands og til nútímans.
Við þá athugun var notuð sú aðferð að rannsaka fyrir­
liggjandi skjalfest gögn sem námsgreinina vörðuðu svo
og gögn innan og í tengslum við Háskóla Íslands
﴾Hartley, 1999﴿. Í því sambandi voru upplýsingar bæði í
skjalasöfnum starfseininga og á heimasíðu Háskólans
rannsökuð ﴾Edwards, Thomas, Rosenfeld og Booth­
Kewley, 1997﴿ auk útgefins efnis varðandi Háskólann.
Þá voru gögn úr ytra umhverfi námsgreinarinnar skoðuð
svo sem viðeigandi lög og útgefin rit. Tafla 1 gefur yfirlit
yfir fyrirliggjandi gögn úr innra og ytra umhverfi náms­
greinarinnar.
Gagnasafn þetta flokkast undir eigindleg gögn en
við greiningu slíkra gagna er ekki hægt að fylgja eins af­
mörkuðum reglum og við greiningu megindlegra gagna
þó svo að leitast sé við að ná fram sem skýrastri mynd
af viðfangsefninu ﴾Williamson, 2002﴿. Við skoðun á fyrir­
liggjandi efni úr innra og ytra umhverfi námsgreinarinnar
var leitast við að fylgja vinnuferlum orðræðugreiningar
﴾discourse analysis﴿ eins og unnt var ﴾Fairclough,
1993/2002; Hennink, Hutter og Bailey, 2011; Schwandt,
1997﴿. Gögnin voru lesin á kerfisbundinn hátt og reynt
var að rýna þau með tilliti til þess hvernig þau gætu
varpað ljósi á sögu, þróun og stöðu námsgreinarinnar
og hvort hún hefði þróast í samræmi við kröfur og viðmið
í ytra umhverfi.
Vaxandi þörf fyrir sérmenntað starfsfólk
Segja má að þörf fyrir miðlun almennrar verkþekk­
ingar í rituðu máli hafi ekki skapast á Íslandi fyrr en á 20.
öld þegar atvinnuhættir og verkmenning breyttust. Þeg­
ar kom fram á miðja öldina höfðu atvinnuhættir, bæði
landbúnaður og fiskveiðar, náð að þróast og þjóðin tekin
að iðnvæðast ﴾Guðmundur Jónsson og Magnús S.
Magnússon, 1997﴿.
Á þeim tíma varð einnig ljóst að það kerfi, sem not­
að hafði verið til bóklegrar þekkingarmiðlunar, það er
lestrarfélög starfrækt af ólaunuðum sjálfboðaliðum, var
ófullnægjandi fyrir þekkingar­ og upplýsingaþörf lands­
manna. Það lýsir sér meðal annars í því að fyrstu lög um
almenningsbókasöfn, nr. 42/1955, voru sett um miðja
öldina þó svo að þar sé ekki gerð krafa um menntun
þeirra sem gegndu starfi á almenningsbókasöfnum. Þá
var talin þörf á sérmenntuðu fólki til þess að sinna
bóklegri þekkingarþörf landsmanna sem leyst skyldi
með því að hefja kennslu í bókasafnsfræði við Háskóla
Íslands ﴾Stefanía Júlíusdóttir, 2013﴿. Háskóli Íslands var
settur á laggirnar 1911. Háskólinn er opinber stofnun og
honum var ætlað að koma að mótun íslenska þjóðríkis­
ins ﴾Guðmundur Hálfdanarson, Sigríður Matthíasdóttir
og Magnús Guðmundsson, 2011﴿. Á fimmta áratugnum
var Atvinnudeild Háskólans stofnuð en henni var ætlað
að standa að rannsóknum í landbúnaði, fiskveiðum og
iðnaði. Meginstarfsemi Háskólans hafði fram til þess
tíma verið menntun embættismanna, presta, lækna og
lögfræðinga ﴾Guðmundur Hálfdanarson, Sigríður Matth­
íasdóttir og Magnús Guðmundsson 2011﴿. Þegar kom
fram um miðja síðustu öld bendir stofnun kennslu í
bókasafnsfræði, árið 1956 ﴾Háskóli Íslands, 1956﴿, til
þess að aukin þörf á sérmenntuðu starfsfólki í bóka­
safnsfræði hefði skapast bæði meðal landsmanna al­
mennt sem innan vísinda­ og háskólasamfélagsins.
Árið 1965 voru þrjár sjálfstæðar rannsóknarstofnan­
ir settar á fót með lögum um rannsóknir í þágu atvinnu­
veganna, nr. 64/1965, Hafrannsóknarstofnun,
Rannsóknarstofnun landbúnaðarins og Iðntæknistofnun.
Stofnanir þessar tóku við hlutverki Atvinnudeildar Há­
skólans. Atvinnudeildin hafði notið þjónustu Háskóla­
bókasafns en með nýja fyrirkomulaginu var sérstökum
sérfræðibókasöfnum komið á fót innan stofnananna
þriggja. Allt frá áttunda áratug síðustu aldar komu enn
fremur til sögunnar breytingar og nýjungar sem stuðluðu
að aukinni þörf fyrir sérmenntað starfsfólk til skipulagn­
Fyrirliggjandi skráð efni
Ársskýrslur
Brautskráningaryfirl it
Fundargerðir
Kennsluskrár
Lög
Samningar
Skráningar nemenda, yfirl it
Stefnur
Útgefin rit
Úttektarskýrslur
Tafla 1: Gagnaöflun