Són - 01.01.2003, Page 18

KRISTJÁN EIRÍKSSON18
um hvaða bragarhættir séu líklegastir til að kalla fram ákveðinn hug-
blæ.
Það hefur löngum tíðkast í skólum að kenna fólki ýmsar list-
greinar. Þannig þykir sjálfsagt að þeir sem ætla sér að leggja stund á
myndlist læri ýmsar grundvallarreglur í dráttlist og fara þeir gjarnan
í myndlistarskóla, kynna sér þar helstu stefnur og strauma og reyna
að læra það handbragð sem hverjum stíl tilheyrir. Sama gildir um tón-
list. Færni í hljóðfæraleik og tónsmíðum kostar þrotlausar æfingar og
nám. Það er vissulega rétt að snilligáfu öðlast menn tæpast með þrot-
lausum æfingum eða beinum lærdómi. En hitt er engu að síður stað-
reynd að æfingin skapar meistarann og hafi menn tæknina á valdi
sínu eru þeir færari um að virkja sköpunargáfu sína og ljá hugsunum
sínum og tilfinningum það form sem best hæfir þeim.
Í ljóðum hafa menn löngum tjáð sínar leyndustu tilfinningar, lang-
anir og þrár. Ljóðlist hefur ásamt tónlistinni umfram allt verið mál
hjartans og á tímum rómantíkur varð það hlutverk hennar enn
skýrara en fyrr. Þá kom líka fram krafan um að skáldin ættu að vera
frumleg og dýrkun snillingsins hófst fyrir alvöru í bókmennta- og
listalífi. Sú krafa varð seinna með nýrómantíkinni ennþá afdráttar-
lausari og sama er að segja um snillingsdýrkunina. Hvort tveggja
leiddi meðal annars til þess að skáldin hófu ýmsar tilraunir með hið
hefðbundna form, bjuggu til nýja bragarhætti og vörpuðu síðar mörg
hver alveg af sér oki ríms og stuðla og hefðbundinnar hrynjandi.
Líklega blandast engum þeim sem kynnt hafa sér íslenskan kveðskap
í aldanna rás hugur um að slíkar breytingar hafa eflt og auðgað ljóða-
gerð Íslendinga og vegna þeirra hafa verið ort ýmis frumlegustu og
bestu ljóð tungunnar. Á hinn bóginn leiddi krafan um frumleikann og
dýrkun snillingsins til þess að skáld hirtu mörg hver lítt um það hvað
læra mátti af hinu hefðbundna formi og fornu skáldamáli. Þar af
leiðandi hafa þau farið á mis við ýmislegt það í skáldskaparfræðum
sem betra er að hafa en missa.
Hvernig sem á því stendur þá virðist frumleikakrafan lífseigari í
ljóðagerð en öðrum greinum bókmennta. Þetta speglast vel í móður-
málskennslu í skólum. Þar er nemendum kennt að setja fram hugsun
sína í rituðu máli og fæstir þeirra munu komast svo í gegnum skyldu-
nám að þeir hafi ekki fengið einhverja þjálfun í að skrifa smásögur, að
ekki sé minnst á hinar hefðbundnu skólaritgerðir. Til skamms tíma
mun það þó fremur hafa heyrt til undantekninga að nemendum væri
kennt að yrkja ljóð eftir föstum reglum (og er þá ekki endilega átt við
reglur hefðbundins bragar). Á síðustu árum hafa þó sést ýmis teikn