Són - 01.01.2004, Side 16

VALGERÐUR ERNA ÞORVALDSDÓTTIR16
Það sem gerir vísur Þjóðólfs svo spaugilegar er ósamræmið milli hins
upphafna tungutaks annars vegar og lágkúrulegs yrkisefnisins hins
vegar. Ósamræmi af þessu tagi hefur löngum verið eitt af því sem
einkennir vel heppnað grín. Ólíkum hlutum, sem að öllu jöfnu eiga
alls enga samleið, er stefnt saman og útkoman verður oft drepfyndin
í fáránleik sínum. Til að þetta virki verður hins vegar að vera til eitt-
hvert samræmi sem samfélagið þekkir og samþykkir, annars þætti
engum fyndið að sjá hluti utan við sitt hefðbundna samhengi.28 Það
er einmitt það sem Þjóðólfur gerir svo listavel. Í vísunum mætast goð-
sagnaheimur dróttkvæðanna og daglegt líf almúgamanna; iðnaðar-
menn verða að guðum og jötnum, hetjur og ógurlegir drekar takast á
með tól handverksmanna að vopni.
III
Forveri Þjóðólfs Arnórssonar, hirðskáldið og konungsmaðurinn Sig-
hvatur Þórðarson, er þekktur fyrir léttleikandi vísur og einfaldan stíl.
Sighvatur er talinn fæddur um 995, sonur Þórðar sem kallaður var
Sigvaldaskáld. Ekkert af kvæðum Þórðar hefur varðveist en ætla má
að sonurinn hafi þegið skáldskapargáfuna að einhverju leyti í arf frá
föður sínum. Í Flateyjarbók er önnur skýring og skemmtilegri á því
hvernig Sighvatur varð skáld. Í æsku þótti hann hálfgerður kolbítur,
seinn til og ekki líklegur til stórræða. Dag einn fór hann með Aust-
manni að veiða í Apavatni en Sighvatur ólst upp á samnefndum bæ
og veiddi mikinn og fagran fisk. Eftir að hafa sporðrennt honum í
heilu lagi orti hann sína fyrstu dróttkvæðu vísu.29 Haustið 1015 fór
hann til Noregs, líklega til að ganga í þjónustu Hlaðajarla. Sama vetur
kom hinn ungi Ólafur Haraldsson konungur til Niðaróss og með í för
var Þórður, faðir Sighvats. Eftir nokkrar fortölur fékk skáldið að
flytja hinum unga konungi lofkvæði sitt, „Víkingavísur“, þáði góðar
gjafir fyrir og var gert að hirðmanni.30 Ári síðar var Sighvatur í liði
Ólafs konungs í orrustunni við Nesjar og orti um þann bardaga flokk,
„Nesjavísur“. Eftir það varð hann náinn vinur og ráðgjafi konungsins
28 Halsall (2002b:89 – 90).
29 Flateyjarbok III (1868:243). Margaret Clunies Ross velti fyrir sér hvernig bæri að
túlka söguna um fiskát Sighvats í greininni „From Iceland to Norway: essential
rites of passage for an early Icelandic Skald“. Ross (1997:554–557).
30 Lie (1982:231).