Són - 01.01.2004, Page 17

KÁTLEGAR KENNINGAR 17
og í miklum metum við hirðina en fór þó sínu fram. Til allrar ham-
ingju hefur mikið varðveist af kvæðum og lausavísum Sighvats.
Persónuleiki hans birtist í kveðskapnum og af honum má ráða að af-
bragðs skopskyn hefur verið ríkur þáttur í skapgerð hans. Gam-
ansemi hans nýtur sín hvergi betur en í „Austurfararvísum“, vísna-
flokki sem hann orti um ferð sína austur til Gautlands en þangað fór
hann sem erindreki Ólafs konungs Haraldssonar haustið 1018 eða
1019.31 Ferðalýsingar eru þekkt form satíru í klassískri og latneskri
kvæðahefð og „Austurfararvísur“ eru sprottnar af sama meiði.32
Þegar heim var komið skemmti Sighvatur konungi og hirðmönnum
með kvæðinu og vafalaust hafa hinar kostulegu lýsingar hans á
óförum ferðalanganna vakið óskipta kátínu þeirra sem á hlýddu
heima í skjóli hallarinnar. Í vísunum má greinilega heyra háðskan tón
hins veraldarvana erindreka, sendimanns konungsins sem hefur farið
víða og kynnst ólíkum siðum og venjum. Sighvatur gerir óspart grín
að heimalningshætti og smásálarskap Svíanna sem hann hittir fyrir á
ferð sinni, einfalds bændafólks sem enn trúir á heiðna guði og óttast
reiði álfanna. Það skapar samkennd innan hópsins að hlæja að þeim
sem standa utan hans, sérstaklega ef ‚hinir‘ þykja standa neðar í
virðingarstiga samfélagsins, en það skapar jafnvel enn meiri sam-
kennd ef menn hlæja að sjálfum sér líka.33 Lýsingar Sighvats á
heimamönnum á Gautlandi hafa eflaust vakið hlátrasköll hirðmanna
en það sem gerir þær svo skemmtilegar sem raun ber vitni er að
Sighvatur gerir líka grín að sjálfum sér, samferðamönnunum og jafn-
vel hirðmönnunum sem hlýddu á kvæðið.
Alls óvíst er hvernig kvæðið hljómaði þegar það var fyrst flutt fyrir
konung og hirð og hvaða vísur tilheyra því. Snorri fléttar vísunum
saman við lausamálsfrásögnina í Heimskringlu en Finnur Jónsson
raðaði þeim síðar upp eftir því sem hann taldi réttast miðað við þá
leið sem Sighvatur og félagar hefðu farið. Alls taldi hann tuttugu og
eina vísu tilheyra „Austurfararvísum“.34 Hér verður látið nægja að
skoða þær sex vísur sem lýsa ferðinni að Eiðum, um Eiðaskóg og um
31 Samkvæmt frásögn Snorra í Heimskringlu fór Sighvatur tvær ferðir til Svíþjóðar en
í Fagurskinnu er aðeins talað um eina ferð þangað. Í vísunum kemur ekkert fram
sem styður það að Sighvatur hafi farið oftar en einu sinni til Svíþjóðar í erindum
Ólafs konungs og því telja flestir fræðimenn að vísurnar séu allar ortar í einni ferð
þangað austur. Turville-Petre (1976:78).
32 Frank (1978:155).
33 Halsall (2002b:96).
34 Finnur Jónsson (1932:13 og 20–21).