Són - 01.01.2004, Síða 34

GUNNAR SKARPHÉÐINSSON34
Í þriðja lagi er loks um að ræða það efni sem fyrirferðarmest er í
kvæðinu en það eru málshættir eða „forn orð“ eins og segir í upp-
hafsvísunni. Skáldið hyggst í kvæðinu „færa saman“ forna orðskviði.
Málshættirnir í kvæðinu eru rúmlega eitt hundrað og fylla yfirleitt
eina hendingu hver en hendingarnar, sem nú eru varðveittar, eru 227.
Málshættir koma víða fyrir í íslenskum fornritum en í dróttkvæð-
um eru þeir fremur fágætir. Talsvert er um þá í eddukvæðum, einkum
þeim sem ort eru undir ljóðahætti eins og „Hávamál“. „Málshátta-
kvæðið“ er elsta bein heimild um norræna málshætti sem til er. Snorri
Sturluson nefnir í „Háttatali“ sínu einn bragarhátt, orðskviðuhátt, og
kann þar að vera um áhrif frá „Málsháttakvæðinu“ að ræða. Vísa
Snorra er undir dróttkvæðum hætti og hefur hún því annað svipmót:
Fús brýtur fylkir eisu
fens. Bregður hönd á venju.
Ránhegnir gefur Rínar
röf. Spyr ætt að jöfrum.
Mjög trúir ræsir rekka
raun. Sér gjöf til launa.
Ráð á lofðungur lýða
lengur. Vex hver af gengi.
(Háttatal, 26)
Efni „Málsháttakvæðisins“ kann að virðast sundurleitt en flestir
eru sammála um að skáldinu takist á aðdáunarverðan hátt að fella
það saman og láta það mynda heild. Málshættina verður skáldið að
laga að bragarhættinum og breytir því gjarnan orðaröð eða skýtur inn
orði eða orðum. Tiltölulega fá máltæki standa óbreytt en þó eru þess
dæmi: „falls er von að fornu tré“ (23, 5). Nokkuð eru skoðanir manna
skiptar um það hvort vakað hafi fyrir skáldinu að láta málshættina
segja ákveðna sögu eða ekki. Finnur Jónsson7 hélt því fram að túlka
bæri málshættina með tilliti til ástarsögu skáldsins og hægt væri að
skýra þá flesta með því að skáldið hefði flím í huga. Ekki er ljóst
Ormi veitti Sigurðr sár,
slíkt var allt fyr liðit ár,
Ragnarr þótti skatna skýrstr,
Skúli jarl er miklu dýrstr.
Cederschiöld ræðir málið ekki frekar en svipmót erindanna virðist augljóst.
7 Finnur Jónsson (1890:265).